İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu, girişimsel olmayan çalışmaların  yanında, biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmaları hariç, tüm  girişimsel klinik ilaç çalışmaları, tıbbi cihaz çalışmaları ve klinik çalışmalar etik kurul tarafından değerlendirilebilecektir. Yönetmelik kapsamı dışında kalan “retrospektif çalışmalar” ve insana bir hekimin  doğrudan müdahalesini gerektirmeden yapılacak olan “girişimsel olmayan  araştırmalar” hakkında da bilimsel ve etik yönden görüş oluşturacaktır. Kurulumuz kurumumuz ve üniversitemiz dışında kalan kurumlardan da başvuru kabul edecektir.

Prof. Dr. Faruk Haznedaroğlu

İ.Ü.Diş Hekimliği Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Başkanı

Etik Kurul formlarımız yenilenmiştir. Başvurular Yeni Formlarla kabul edilecektir

Sekretarya:

• İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Yönetmeliğine Tabi Olan Araştırmalar (İlaç, Gözlemsel ve Tıbbi Cihaz v.b.):

Araştırma Protokolu

Araştırma Bütçe Formu

Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu

İndeks

Özgeçmis Formu

Helsinki Taahhütnamesi

TbbiCihazGzlemselalmaBavuru

TbbiCihazGzlemselalmalarBavuruAkademikveTez

TbbiCihazKlinikalmalarBavuruAkademikveTez

TIBBİ CİHAZ KLİNİK ARAŞTIRMALARI BAŞVURU FORMU

Klinik Araştırma Başvuru Formu

Gözlemsel Çalışmalar Başvuru Formu

OLGU RAPOR FORMU(HASTA TAKİP FORMU)

• İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Yönetmeliğine ve Tıbbi Cihaz Klinik Araştırmaları Yönetmeliğine Tabi Olmayan Araştırmalar için Başvuru Formları:

Araştırma Protokolu

Araştırma Bütçe Formu

Başvuru Formu

Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu

İndeks

Özgeçmis Formu

OLGU RAPOR FORMU(HASTA TAKİP FORMU)

Gözlemsel ilaç çalışmaları için BEYAZ.

İlaç dışı araştırmalar, Klinik Araştırmalar yönetmeliğine tabi olmayan çalışmalar için YEŞİL.

• Diğer Formlar

Genetik Çalışmalar İçin Gönüllü Olur Formu

Biyolojik Materyal Transfer Formu

Değişiklik Bilgi Formu

T.C. Sağlık Bakanlığı Tıbbi Cihazda Klinik Araştırmalar İçin Formlar

Ücret Yatırılması Gereken Önemli Değişiklik Başvuruları

2. Bilgilendirilmiş gönüllü olur formuna ilişkin değişiklik

3. Araştırma broşürüne ilişkin değişiklik (İlgili mevzuat gereğince Kurum onayı alınması gereken önemli değişiklikler)

4. Bütçe formuna ilişkin değişiklik

5. Sigortaya ilişkin değişiklik (Süre uzatma hariç)

6. Gönüllü sayısına ilişkin değişiklik

7. Acil güvenlik önlemlerine ilişkin değişiklik

8. Araştırmanın gerçekleştirilme şekli veya yönetiminde değişiklik

9. Koordinatör (Tek merkezli araştırmalarda sorumlu araştırmacı) değişikliği

10. Destekleyici değişikliği

11. Yasal temsilci değişikliği

12. Başvuru sahibi değişikliği

13. Araştırma/çalışma merkezi değişikliği

14. Araştırma/çalışma merkezi ilavesi

15. Araştırma/çalışma merkezi çıkartılması

16. Araştırmaya ait temel görevlerin devrinde değişiklik

• GİRİŞ

Temelini güncel Helsinki Bildirgesi’ne dayanan ilkelerden alan iyi klinik uygulamaları, insanlar üzerinde yapılacak olan klinik araştırmaların tasarımı, yürütülmesi, kaydedilmesi ve raporlanmasına ilişkin etik ve bilimsel bir kalite standardıdır.

İyi klinik uygulamaları, araştırmaya katılan gönüllülerin hakları, sağlığı ve mahremiyetlerinin korunduğu ve araştırmadan elde edilen verilerin güvenilir olduğuna dair topluma güvence verir.

İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu’nun amacı, klinik verilerin  uluslararası karşılıklı kabulünü kolaylaştırmak için tek bir standart  sağlamaktır.

Bu  kılavuz,  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz  Kurumuna  sunulacak  olan  klinik  verilerin toplanmasına rehberlik etmekte ve ülkemizde yürütülen veya yürütülmesi planlanan klinik

araştırmalara ait esasları ve ayrıntıları açıklamaktadır.

2. TANIMLAR

2.1.     Advers Olay: Klinik araştırmaya iştirak eden gönüllüde görülen ve uygulanan tedavi ile nedensellik ilişkisi  olsun veya olmasın ortaya çıkan istenmeyen tüm tıbbi olaylardır.  Araştırma ürünüyle ilgili kabul edilsin veya edilmesin, geçici olarak  araştırma ürününün kullanımı ile ilgili anormal bir laboratuvar bulgusu  dâhil her türlü sakıncalı ve istenmeyen bulgu, semptom veya hastalık advers olay olarak nitelendirilebilir.

2.3.     Araştırmacı: Sorumlu araştırmacının gözetiminde klinik araştırmada yer alan kişidir.

2.4.     Araştırma Broşürü: Araştırılan ürünle veya uygulamayla ilgili klinik olmayan veklinik verilere ait belgelerdir.

2.5.   Araştırma Protokolü: Klinik araştırmanın amacını, tasarımını, metodolojisini, uygulanacak   istatistiksel     yöntemleri   ve   araştırmaya   ait   düzenlemeleri   detaylı   olarak  tanımlayan belgedir.

2.6.   Araştırma  Protokolü  Değişikliği:  Araştırma  protokolü  üzerinde  yapılan değişikliklere ilişkin belgedir.

2.7.     Araştırma Ürünü: Klinik araştırmada test edilen veya referans olarak kullanılan aktifmaddenin veya plasebonun farmasötik formudur.

2.8.     Bağımsız Veri İzleme Komitesi (Veri İzleme Grubu veya Veri Güvenlilik İzleme Komitesi): Klinik  araştırmanın ilerlemesini, güvenlilik verilerini ve gerekirse kritik  etkililik sonlanım  noktalarını  değerlendiren  ve  destekleyiciye   araştırmanın  devam  etmesi, değiştirilmesi veya durdurulması yönünde  belirli aralıklarla öneride bulunmak üzere araştırma dışındaki bağımsız  uzmanların oluşturduğu bir komitedir.

2.9.     Beklenmeyen Advers Reaksiyon: Niteliği, şiddeti veya sonucu referans güvenlilik bilgileri ile tutarlı olmayan her türlü ciddi advers reaksiyondur.

2.10.  Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu (BGOF): Araştırma hakkında ayrıntılı ve anlaşılır bilgiler verilerek alınan rızayı yazılı şekilde ispatlayan belgedir.

2.11.   Biyoeşdeğerlik:   Farmasötik   eşdeğer   olan   iki   müstahzarın,   aynı   molar   dozda verilişinden sonra biyoyararlanımlarının ve böylece etkilerinin hem etkililik, hem güvenlik  bakımından esas olarak aynı olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır.

2.13.   Ciddi Advers Olay veya Reaksiyon: Ölüme,  hayati tehlikeye, hastaneye yatmaya veya hastanede kalma süresinin  uzamasına, kalıcı veya önemli bir sakatlığa ya da maluliyete, doğumsal  anomaliye veya kusura neden olan advers olay ya da reaksiyondur.

2.14.   Çift-Sağır   Maskeleme   (Double   Dummy):   Bir    araştırma   ürününün   iki   farklı farmasötik şeklinin  karşılaştırılacağı araştırmalarda, araştırma gruplarına hangi ürünlerin  verildiğinin maskelenmesi için kullanılan bir körleme yöntemidir. Buna  göre örneğin, bir gruba plasebo tablet ve aktif madde içeren ampul,  diğer gruba ise aktif madde içeren tablet ve plasebo ampul verilmek  suretiyle araştırma gruplarına uygulama yapılır.

2.15.  Çok Merkezli Klinik Araştırma: Tek bir protokole göre birden fazla merkezde yürütülen, bu sebeple birden fazla   sorumlu araştırmacının bulunduğu klinik araştırmadır.

2.16.   Denetim: Klinik araştırma yapılan yerlerin, destekleyici veya sözleşmeli araştırma kuruluşuna ait merkezlerin, araştırmaya ait belgeler ve kayıtların, kalite güvencesi düzenlemelerinin ve araştırma ile ilgili olan etik kurullar dâhil diğer kurum, kurul ve kuruluşların ilgili mevzuata uygunluğu açısından önceden  haber vererek veya haber vermeden Kurum tarafından incelenmesi faaliyetidir.

2.17.   Denetim  Raporu:  İlgili  sağlık  otoritesi  tarafından  denetim  sonucunda  hazırlananrapordur.

2.18.  Destekleyici: Klinik araştırmanın başlatılmasından, yürütülmesinden veya finanse edilmesinden sorumlu olan kişi, kurum veya kuruluştur.

2.19.   Doğrudan  Erişim: Klinik  araştırmanın  değerlendirilmesi  amacıyla araştırmaya ait kayıt ve raporları inceleme, analiz etme, doğrulama ve kopyalama iznidir. Sağlık Bakanlığı,

2.20.   Dokümantasyon:  Klinik  araştırmaya  ait   yöntem,  uygulama   veya  araştırmanın

sonuçlarını, araştırmayı etkileyen faktörleri ve gerçekleştirilen eylemleri açıklayan veya kaydeden yazılı, elektronik ve manyetik kayıt, tarama kaydı, röntgen ve elektrokardiyogramkaydı gibi her türlü belgedir.

2.21.   Etik  Kurul:  Gönüllülerin  hakları,  güvenliği  ve  esenliğinin  korunması  amacıyla araştırma ile ilgili diğer konuların yanı sıra gönüllülerin bilgilendirilmesinde kullanılacak yöntem ve belgeler ile bu kişilerden alınacak olurlar hakkında bilimsel ve etik yönden görüş vermek  üzere  teşkil  edilecek  ve  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz  Kurumunca  onaylanacakbağımsız kurullardır.

2.22.   Etkilenebilir Özneler: Klinik  araştırmaya  gönüllü  olma isteği  kabul  edilsin  veya edilmesin,  katılımının  sağlayacağı   yarar  beklentisi  veya  katılmayı  reddettiği  takdirde hiyerarşik  yapı  içinde  bulunan  kişiler  tarafından  misilleme  göreceği  beklentisi  nedeniyle özgür karar verme iradesi etkilenebilecek kişilerdir. Tıp, eczacılık, diş hekimliği ve hemşirelik öğrencileri;  araştırma  yapılan  yere  bağlı  çalışan  hastane  veya  laboratuvar  personeli;  ilaçsektöründe çalışanlar; silahlı kuvvetler mensupları, er ve erbaşlar ile tutuklular gibi belirli bir hiyerarşik  yapı içerisinde bulunan  kişiler bunlara örnektir. Ayrıca, tedavi edilemeyen bir hastalığı  olan  hastalar,  bakım  evlerinde  yaşayanlar,  işsiz  veya  yoksul  kişiler,  acil  tıbbimüdahale gereken kişiler, çocuklar, onay verme ehliyeti bulunmayanlar ve bunun gibi kişilerde bu hassas gruba dâhildir.

2.23.   Gerekli Temel Belgeler: Araştırmanın gerçekleştirilme şekli ve elde edilen verilerin kalitesinin  değerlendirilmesine bireysel ve toplu olarak olanak veren temel  belgelerdir.

2.24.   Gizlilik: Destekleyicinin mülkiyetindeki bilgilerin veya gönüllünün kimliğine ilişkin bilgilerin yetkili kişiler ışındaki taraflara açıklanmasının önlenmesidir.

2.25.   Gönüllü: Bizzat kendisinin veya kanuni temsilcisinin yazılı oluru alınmak suretiyle klinik araştırmaya iştirak edecek hasta veya sağlıklı kişilerdir.

2.26.   Gönüllü Kodu: Araştırmaya katılan gönüllülerin kimliğinin gizli kalması amacıyla sorumlu araştırmacı veya  diğer araştırmacılar tarafından her bir gönüllüye verilen ve herhangi  bir advers olay veya araştırmayla ilgili veriler rapor edilirken gönüllünün adı yerine kullanılan koddur.

2.27.   İdarî Sorumlu: Çok merkezli bir araştırmada,  gerektiğinde araştırmanın yürütülmesi sırasında araştırma ile ilgili   idarî konularda bu merkezlerin sorumlu araştırmacıları ile etik kurul, destekleyici veya destekleyicinin yasal temsilcisi ve gerekirse bunlar ile Kurum arasındaki koordinasyondan sorumlu olan tercihen uzmanlık veya doktora eğitimini tamamlamış kişidir.

2.28.   İyi   Klinik   Uygulamaları   (İKU):   Araştırmaların   uluslararası   bilimsel   ve   etikstandartlarda   yapılmasını   sağlamak   amacıyla   araştırmanın   tasarlanması,   yürütülmesi, izlenmesi, bütçelendirilmesi,   değerlendirilmesi ve raporlanması, gönüllünün tüm haklarının ve vücut   bütünlüğünün korunması, araştırma verilerinin güvenilirliğinin  ağlanması, gizliliğinin muhafaza edilmesi gibi konular hakkındaki düzenlemeleri kapsayan ve araştırmaya iştirak eden taraflarca uyulması gereken kurallardır.

2.29.   İzin (Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu İzni): İyi klinik uygulamaları ve ilgilidiğer mevzuata göre belirlenen sınırlar dâhilinde, araştırmanın ilgili merkezlerde gerçekleştirilebileceğine dair Türkiye İlaç ve Tıbbi  Cihaz Kurumunun olumlu kararıdır.

2.30.   İzleme: Klinik araştırmada kaydedilen  ilerlemenin izlenmesi ve klinik araştırmanın araştırma protokolü,  standart  çalışma  yöntemleri  (SÇY),  iyi  klinik  uygulamaları  ve  ilgili mevzuata uygun olarak gerçekleşmesinin sağlanmasıdır.

2.31.   İzleme Raporu: Yapılan her merkez ziyareti  sonrası veya araştırmayla ilgili taraflarla iletişimden sonra,  destekleyicinin standart çalışma yöntemini temel alarak hazırlanan ve  izleyici tarafından destekleyiciye sunulan yazılı rapordur.

2.32.   Kalite Güvencesi: Araştırmanın iyi klinik uygulamaları ve ilgili mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesini; verilerin buna uygun olarak oluşturulmasını, belgelenmesini, kaydedilmesini ve raporlanmasını   güvenceye almak amacıyla planlanmış, sistematik eylemlerin tümüdür.

2.33.   Kalite Kontrol: Araştırmayla ilgili   faaliyetlerin kalite koşullarının yerine getirildiğini doğrulamak   amacıyla, kalite güvence sistemi içerisinde kullanılan operasyonel   teknikler ve gerçekleştirilen faaliyetlerdir.

2.34.   Kanunî  Temsilci:  Yürürlükte  olan  mevzuat  uyarınca,  potansiyel  gönüllü  adına, gönüllünün klinik araştırmaya katılımı konusunda onay vermeye yetkili kılınan kişidir.

2.35.   Karşılaştırma  Ürünü:  Klinik  araştırmada  referans  olarak  kullanılan  ürün  veya plasebodur.

2.36.   Kaynak Belgeler: Hastane kayıtları, laboratuvar notları, bilgi notları, gönüllülerin günlükleri veya değerlendirme kontrol listeleri, ilaç dağıtım kayıtları, otomatik araçlardan elde edilen kayıtlı veriler, bunların doğru ve eksiksiz   olduğu doğrulandıktan sonra onaylanan kopyaları  veya  suretleri,   fotoğraf  negatifleri,  mikrofilm,  röntgen  filmleri  ve  araştırmaya katılan laboratuvar ve mediko-teknik bölümlerde tutulan kayıtlar gibi kayıtlar, orijinal belgelerdir.

2.37.   Kaynak Veriler: Klinik araştırmaya ait bulguların ve gözlemlerin, klinik araştırmayla ilgili diğer faaliyetlere  ait ve orijinal kayıtlarda veya orijinal kayıtların onaylı suretlerinde bulunan bilgilerin tümüdür. Kaynak veriler kaynak belgelerde tutulur.

2.38.   Klinik Araştırma: Bir veya birden fazla araştırma ürününün klinik, farmakolojik veya diğer farmakodinamik etkilerini ortaya çıkarmak ya da doğrulamak; advers olay veya reaksiyonlarını tanımlamak; emilim,   dağılım, metabolizma ve atılımını tespit etmek; güvenliliğini ve   etkililiğini araştırmak amacıyla insanlar üzerinde yürütülen çalışmalardır.

2.39.   Klinik Araştırma Ara Raporu: Araştırmanın ara sonuçları ve araştırma süresince gerçekleştirilen analizlere  dayanarak yapılan değerlendirmelere ilişkin rapordur.

2.40.   Klinik Araştırma Raporu: Herhangi bir terapötik, profilaktik veya tanısal amaçla ilgili olarak gönüllülerde  yürütülen bir araştırmanın; klinik ve istatistiksel tanım, sunum ve  analizlerini tümüyle tek bir rapor içinde bütünleştirmek suretiyle  yapılan yazılı bir tanımlamadır.

2.41. Klinik Olmayan Çalışma: İnsan gönüllüler üzerinde yapılmayan biyomedikal çalışmalardır.

2.42.   Koordinatör: Çok merkezli bir araştırmada bu merkezlerin sorumlu araştırmacıları ileetik kurul, destekleyici veya destekleyicinin yasal temsilcisi ve gerekirse Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu arasındaki koordinasyonun   sağlanmasından sorumlu uzmanlığını veya doktorasını tamamlamış hekim veya diş hekimidir.

2.43.  Körleme (Maskeleme): Araştırma sırasında  gönüllüye hangi araştırma ürününün uygulandığının araştırmada yer alan   sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacı, gönüllü veya izleyici gibi   bir veya birden çok taraf tarafından bilinmemesine denir. Tek körleme,  genellikle gönüllünün bilgilendirilmemesini; çift körleme ise genellikle  gönüllü, sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacı, izleyici ve bazı  durumlarda veri analistlerinin verilen tedavi hakkında  bilgilendirilmemesini ifade etmektedir.

2.44.  Merkez Organizasyon Yönetimi Hizmeti: Araştırma   dosyalarının düzenlenmesi, gönüllülerin vizitelere hazırlanması gibi   araştırma prosedürlerinin yürütülmesi işlerinin yerine getirilmesi  için    sorumlu  araştırmacı  talebi  doğrultusunda destekleyiciden  bağımsız   olarak araştırma merkezlerine sözleşmeli araştırma kuruluşu tarafından verilen hizmetler bütünüdür.

2.45.   Olgu Rapor Formu (ORF): Araştırmadaki her  bir gönüllüye ait verilerin ve diğer bilgilerin araştırma protokolünde  tanımlandığı şekilde kaydının yapılması için hazırlanan basılı, optik  veya elektronik belgedir.

2.46.   Onay (Etik Kurul Onayı): İyi klinik uygulamaları ve ilgili diğer mevzuata göre belirlenen sınırlar dâhilinde, araştırmanın ilgili merkezlerde gerçekleştirilebileceğine dair etik kurulun olumlu kararıdır.

2.47.   Primer (Birincil) Sonlanım Noktası: Birincil veri sağlayan araştırmadaki en önemli sonlanım noktasıdır.

2.48.   Randomizasyon (Rastgele Yerleştirme): Yanlılığı azaltmak amacıyla, gönüllülerintedavi veya kontrol gruplarına dağıtılmasının şansa göre yapılması işlemidir.

2.49. Saha Görevlisi: Araştırma dosyalarının düzenlenmesi, gönüllülerin vizitelere hazırlanması gibi araştırma prosedürlerinin yürütülmesi işlerinin yerine getirilmesi için araştırma  merkezinde sorumlu araştırmacı talebi doğrultusunda destekleyiciden bağımsız olarak görevlendirilmiş nitelikli kişilerdir.

2.50.   Sekonder (İkincil) Sonlanım Noktası: Araştırmadaki primer sonlanım noktasından daha az önemli olan sonlanım noktasıdır.

2.51.   Sonlanım Noktası: Araştırmanın temel ilgi  alanlarından biri olan değişken olarak tanımlanabilir. Bu değişken  etkililik ve güvenlilik ile ilgili olabilir. Sonlanım noktası etkililik  değişkenliği ve güvenlilik değişkenliği ile aynı anlamlarda kullanılabilir, ancak demografik değişkenlikle aynı anlamda kullanılmaz.

2.52.  Sorumlu Araştırmacı: Araştırma konusu ile  ilgili uzmanlık dalında eğitimini tamamlamış ve araştırmanın  yürütülmesinden sorumlu olan hekim veya diş hekimidir.

2.53.   Sözleşme:  Yapılacak  işlerin   devredilmesine,  dağıtımına;  gereğinde  mali  konulara ilişkin   düzenlemeleri belirleyen ve iki veya daha fazla ilgili taraf arasında   yapılan yazılı, tarihli, imzalı anlaşmadır. Araştırma protokolü,  sözleşmeye temel oluşturabilir.

2.54.   Sözleşmeli Araştırma Kuruluşu (SAK): Destekleyicinin   klinik araştırma ile ilgili görev ve yetkilerinin tümünü veya bir   kısmını yazılı bir sözleşmeyle devrettiği, iyi klinik uygulamaları  ilkelerine uygun çalışan bağımsız kuruluştur.

2.55.    Standart Çalışma Yöntemleri (SÇY): İyi  klinik uygulamaları ilkelerine ve ilgili tamamlayıcı rehberlik ve destek  sağlamak amacıyla oluşturulmuş olan ayrıntılı yazılı talimatlardır.

2.56.   Tarafsız Tanık: Gönüllü veya kanuni  temsilcisinin okuma bilmemesi gibi durumlarda gönüllünün  bilgilendirilmesiyle ilgili süreçte; bilgilendirilmiş gönüllü olur formu  ve diğer yazılı bilgileri gönüllüye okuyan, araştırma ekibinde yer  almayan, araştırmayla ilgisi olmayan ve araştırmada yer alan kişiler tarafından etki altında bırakılmaması gereken kişidir.

2.57.   Uyunç: Araştırmayla ilgili bütün koşullara, iyi klinik uygulamalarına ve ilgili diğer mevzuata uyulmasıdır.

2.59.   Yoklama: Araştırmayla ilgili faaliyetler ile  araştırmadan elde edilen verilere ait kayıt, analiz ve doğru raporlama   işlemlerinin araştırma protokolü, destekleyicinin standart çalışma   yöntemleri, iyi klinik uygulamaları ve ilgili diğer mevzuata uygun  olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği hususlarını araştırmak  amacıyla, araştırmayla ilgili faaliyetlerin ve dokümanın bağımsız ve  sistematik olarak incelenmesidir.

2.60.   Yoklama İzi: Olayların akışını gösteren dokümantasyondur.

2.61.   Yoklama Sertifikası: Yoklamanın gerçekleştirildiğine dair yoklamayı yapan kişinin hazırladığı belgedir.

2.62.   Yoklama Raporu: Yoklamayı yapan kişi tarafından, yoklamanın sonuçlarıyla ilgili olarak hazırlanan yazılı değerlendirmedir.

3. İYİ KLİNİK UYGULAMALARININ TEMEL İLKELERİ

İyi klinik uygulamalarının temel ilkeleri şunlardır:

3.1.Klinik araştırmalar, temeli Helsinki   Bildirgesi’nin güncel şeklinde belirtilen esaslara dayanan iyi klinik   uygulamalarına, ilgili mevzuata ve etik ilkelere uygun şekilde  gerçekleştirilmelidir. 

3.2.Klinik araştırma başlatılmadan önce,  araştırmadan doğabilecek muhtemel riskler gönüllü ve toplumun elde   edeceği düşünülen yararlar açısından değerlendirilmelidir. Ancak klinik   araştırmanın sağlayacağı yararların beklenen risklere göre daha fazla  olması durumu kabul edilebilir düzeyde ise araştırma başlatılabilir ve devam ettirilebilir.

3.3.Gönüllülerin sağlığı, hakları ve güvenliği dikkate alınması gereken en önemli hususlardır. Bu hususlar, bilimin ve toplumun çıkarlarından daha önde gelir.

3.4.Araştırma ürününe ilişkin klinik ve klinik olmayan bilgiler, yapılacak klinik araştırmayı yeterli şekilde destekleyecek nitelikte olmalıdır.

3.5.Klinik araştırmalar bilimsel kurallara uygun, bilimsel bakımdan geçerli, açık ve ayrıntılı olarak ifade edilen bir protokolle belirlenmelidir.

3.6.Klinik araştırma, onaylanan araştırma protokolüne uygun olarak gerçekleştirilmelidir.

3.7.Gönüllülere sağlanan tıbbi bakım ve gönüllüler  adına alınan tıbbi kararlar, yetkin bir hekim veya diş hekiminin   sorumluluğunda olmalıdır. 

3.8.Araştırmayı  yürütmede  rol  alan  her  kişi,  öğrenim,  eğitim  ve  deneyim  bakımından kendilerine düşen işleri yapmaya yetkin olmalıdır.

3.9.Kişilerin  tamamen  serbest  iradesiyle  verilen   bilgilendirilmiş  gönüllü  oluru,  klinik araştırma başlatılmadan önce  bütün gönüllülerden ilgili mevzuata uygun olarak alınmış olmalıdır. 

3.10.   Klinik  araştırmaya  ilişkin  bilgiler,  bu  bilgilerin  doğru  bir  şekilde  raporlanmasına,yorumlanmasına ve doğrulanmasına olanak verecek şekilde kaydedilmeli, işlenmeli ve tutulmalıdır.

3.11.   Gönüllülerin kimliğiyle ilgili kayıtlar, ilgili mevzuat hükümlerine göre özel hayat ve gizlilik kurallarına saygı gösterecek bir şekilde korunmalıdır.

3.12.   Araştırma ürünleri, ilgili mevzuatça belirlenen iyi imalat uygulamalarına uygun olarak üretilmeli, işlem görmeli ve saklanmalıdır. Bu ürünler onaylanan araştırma protokolüne uygun şekilde kullanılmalıdır.

3.13.   Araştırmada,  araştırmanın  kalitesini  her  yönüyle  garanti  edecek  kalite  sistemleriuygulanmalıdır.

4. ETİK KURUL

4.1.     Etik kurul önerilen araştırmanın bilimsel, tıbbi ve etik yönlerini değerlendirebilecekniteliklere sahip olmalıdır.

4.2.          Etik kurul, en az biri sağlık meslek  mensubu olmayan kişi ve biri de hukukçu olmak kaydıyla ve üyelerinin   çoğunluğu doktora veya tıpta uzmanlık seviyesinde eğitimli sağlık meslek   mensubu olacak şekilde, en az yedi ve en çok on beş üyeden ilgili  mevzuatta belirtilen şekilde oluşturulur.

4.3.          Sağlık meslek mensubu olan etik kurul  üyeleri, etik kurula katılmadan önce iyi klinik uygulamaları ve klinik   araştırmalar hakkında temel eğitimi almış ve bunu belgelendirmiş   olmalıdır. Sağlık meslek mensubu olmayan üyeler, etik kurulda  görevlendirilmelerini takiben  en  kısa  sürede  iyi  klinik   uygulamaları  ve  klinik  araştırmalar  hakkında  temel eğitimi  tamamlamak zorundadır.

4.4.          Etik  kurul  oluşturulurken  üyelerin,  cinsiyet  yönünden  mümkünse  birbirine  yakın oranlarda dağılım göstermesi beklenir.

4.5.     Etik  kurul,  araştırmaya  katılan  gönüllülerin  sağlığını,  haklarını  ve  güvenliğinigözetmeli, etkilenebilir öznelerin katıldığı araştırmalarda özel dikkat göstermelidir.

4.6.     Etik  kurul,  klinik  araştırma  başvurularında  sunulması  gereken  bilgi  ve  belgelerineksiksiz olduğuna dikkat etmelidir.

4.7.     Etik kurul, kendisine yapılan klinik araştırma başvurusunu ilgili mevzuatta belirtilensüreler içerisinde incelemeli ve kararını başvuru sahibine bildirmelidir.

4.8.     Etik  kurul  kararını  bildirirken  aşağıdaki  hususlara  dikkat  etmeli  ve  bunları  yazılıolarak belgelemelidir:

4.8.1.     Araştırmanın açık adı,

4.8.2.     Mevcutsa  tarih  ve versiyon  numarasının  da  yer  aldığı  incelenen  belgelerin listesi,

4.8.3.     Etik kurul üyelerinin uzmanlık alanlarının da belirtildiği üye listesi,

4.8.4.     Olumlu bir karar bildirmiş ise; olumlu karar ve bunun tarihi,

4.8.5.     Olumsuz bir karar bildirmiş ise; olumsuz karar, bunun gerekçesi ve tarihi,

4.8.6.     Önceden verilmiş herhangi bir olumlu kararın sona erdirilmesi veya geçiciolarak durdurma durumu var ise; gerekçesi ve tarihi.

4.9.          Etik kurul, başvurusu yapılan araştırma için, sorumlu araştırmacının ve gerektiğinde diğer araştırmacıların, koordinatörün ve idarî sorumlunun niteliklerini, özgeçmiş veya talep ettiği diğer belgelerden yararlanmak suretiyle incelemelidir.

4.10.    Etik kurul, gönüllülerin hakları, güvenliğive esenliğine anlamlı bir katkısı olacağına kanaat getirirse; bilgilendirilmiş gönüllü olur formundaki bilgilerden daha fazlasını talep edebilir.

4.11.    Terapötik  amaçlı  olmayan  bir  araştırma   gönüllünün  kanuni  temsilcisinin  onayıyla gerçekleştirilecekse,  etik kurul önerilen araştırma protokolü veya diğer belgelerin söz konusu araştırmadaki etik hususları yeterince karşılayıp karşılamadığı ve ilgili mevzuata uygun olup olmadığı hususlarında ayrıca özen göstermelidir.

4.13.    Etik kurul, gönüllülerin araştırmaya katılmasından dolayı oluşabilecek ulaşım, yemek gibi masrafların gönüller üzerinde herhangi bir zorlamaya neden olmaması veya olumsuz bir   etkisi   olmaması   için   ödemelerin   tutarını   ve   ödeme   yöntemini   incelemelidir. Gönüllülere yapılacak ödemeler salt olarak gönüllünün araştırmayı tamamlaması koşuluna bağlı olmamalıdır.

4.14.    Etik  kurul,  gerekirse  ödemenin  gönüller  arasında  dağıtılmasının  nasıl  yapılacağı hususunda bilgi talep edebilir.

4.15.    Etik kurul, gönüllülere yapılacak ulaşım, yemek gibi masraflara ilişkin bilgilerin yazılı bilgilendirilmiş gönüllü  olur formunda ve gönüllülere sağlanacak olan diğer yazılı belgelerde yer almasını sağlamalıdır.

4.16.   Etik  kurul,  yılda  en  az  bir  kere  olmak  üzere,  gönüller  üzerindeki  risk  derecesinidikkate alarak devam etmekte olan klinik araştırmaları belirli  aralıklarla yıllık bildirim formları gibi bilgi ve belgeler üzerinden incelemeli ve değerlendirmelidir.

4.17.    Etik kurul, klinik araştırma başvurularının başlangıçta ve sürekli olarak incelemesini yapar.

4.18.    Etik  kurul  üyeleri,  kendilerine  ulaşan  her  türlü  bilgi  için  gizlilik  ilkesine  uymak zorundadır.

4.19.    Etik kurul üyelerinin, klinik araştırma ile ilgili olarak kendilerine ulaşan her türlü belge ve bilgiyi açıklamaları yasaktır. Bu belge ve bilgiler ancak hukuken yetkili  kişilerin veya mercilerin talebi halinde yetkili kişilere sunulur.

4.20.    Etik kurul üyeleri, Türkiye  İlaç ve Tıbbi Cihaz  Kurumu tarafından hazırlanan ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun internet sitesinde yayımlanan gizlilik sözleşmesi ve taahhütnamesini imzalayarak görevlerine başlar.

4.21.    Etik kurulların standart bir şekilde çalışabilmesi amacıyla, çalışma yöntemleri Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından belirlenir ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun  internet sitesinde yayımlanır. Etik kurullar, çalışmalarını belirlenen bu standartlar çerçevesinde yürütürler.

4.22.    Etik kurul, ilgili mevzuata, iyi klinik uygulamalarına ve standart çalışma yöntemlerine uygun bir şekilde  faaliyet göstermeli, yaptığı tüm faaliyetleri yazılı olarak kayıt altına almalıdır.

4.23.    Etik  kurul,  ihtiyaç  durumunda  konu  ile  ilgili  branştan  uzman  kişilerin  görüşünebaşvurabilir ve bu kişileri danışman olarak toplantıya davet edebilir. Bu kişilerin de, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından hazırlanan ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun internet sitesinde yayımlanan gizlilik sözleşmesi ve taahhütnamesini imzalaması zorunludur.

4.24.    Sadece etik kurul incelemeleri ve tartışmalarına katılan etik kurul üyeleri oy vermeli, kararını bildirmeli veya öneride bulunmalıdır.

4.25.    Etik   kurul   üyeleri,   başvurusu   yapılan   klinik   araştırmanın   ekibinden   veya destekleyicisinden  bağımsız iseler araştırmaya ilişkin konularda oy verebilir veya görüş  bildirebilirler. İncelenen araştırmayla ilişkisi bulunan veya  araştırmada görevi olan etik kurul üyesi, bu araştırmanın etik kuruldaki  tartışmalarına ve oylamasına katılamaz, etik kurul kararını imzalayamaz.

4.26.    Koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu  araştırmacı,  araştırmacı  veya  destekleyici, araştırmanın herhangi  bir yönüyle ilgili olarak bilgi sağlanması amacıyla etik kurul  toplantısına davet edilebilir. Koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu  araştırmacı, araştırmacı veya destekleyici, etik kurulun oylamalarına veya karar bildirimlerine katılamaz.

4.27.    Etik kurul üyelerinin isimlerini ve niteliklerini içeren güncel bir liste tutulmalıdır.

4.28.    Etik kurul üyelerinin isimleri ve nitelikleri gerektiğinde ilgililere bildirilebilir.

4.29.    Etik  kurul  üyeleri  üye  tam  sayısının   üçte  iki  çoğunluğu  ile  toplanır  ve  üye  tam sayısının salt çoğunluğu ile karar verir.

4.30.    Etik kurul üyelerinin görev süresi iki yıl olup, görev süresi dolan  üyeler yeniden seçilebilir.

4.31.    Üyeliği süresince mazeretsiz olarak üst  üste üç toplantıya veya aralıklı olarak beş toplantıya  katılmayan  üyelerin  üyeliği  kendiliğinden  düşer.  Görev  süresi  dolan  veya üyeliği düşen üye yerine tercihen aynı niteliklere sahip bir üye seçilir.

5. SORUMLU ARAŞTIRMACI VE ARAŞTIRMACI

5.1.          Koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı ve diğer araştırmacılar, araştırmanın doğru bir şekilde  yürütülebilmesi amacıyla öğrenim, eğitim ve deneyim açısından yetkin olmalıdır.

5.2.          Koordinatör,   idarî   sorumlu,   sorumlu   araştırmacı   ve   diğer   araştırmacılara   ait özgeçmişler Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun internet sitesinde yayımlanan forma uygun, güncel ve imzalı olmalıdır. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, etik kurul veya

destekleyicinin   talep   etmesi   durumunda   bu   niteliklerini   belgelendirmek   suretiyle kanıtlamalıdırlar.

5.3.          Araştırma konusu ile ilgili uzmanlık  dalında eğitimini tamamlamış ve araştırmanın yürütülmesinden sorumlu  olan hekim veya diş hekimi sorumlu araştırmacı olarak görev yapabilir.  Sorumlu  araştırmacının  doktorasını  veya  uzmanlığını  tamamlamış  olması gerekmektedir.

5.4.          Faz  I  klinik  araştırmaları  ve  biyoyararlanım-biyoeşdeğerlik  çalışmaları  iyi  klinik uygulamaları ve  klinik araştırmalar konusunda yeterli eğitim ve deneyime sahip uygun  bir ekip ve uzmanlığını veya doktorasını yapmış tıp doktoru bir farmakolog tarafından yürütülür.

5.5.          Koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu  araştırmacı  ve  diğer  araştırmacılar,  güncel araştırma protokolü ve  araştırma broşürü ile destekleyici tarafından sağlanan diğer bilgi kaynaklarında  tanımlanan  araştırma  ürünleri  hakkında  yeterli  ve detaylı  bilgiye sahip olmalıdır.

5.6.     Koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu  araştırmacı  ve diğer araştırmacılar,  iyi  klinik uygulamaları, güncel Helsinki Bildirgesi ve ilgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmalı ve bunlara uymalıdır. 

5.7.Koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu   araştırmacı  ve  diğer  araştırmacılar,  araştırma yapılan yerler, araştırmayla ilgili belgeler dâhil araştırmayla ilgili her konuda etik kurulun veya destekleyicinin izleme ve yoklama yapmasına, Türkiye İlaç  ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya diğer ilgili sağlık otoritelerinin denetimine izin vermek zorundadır.

5.8.Sorumlu araştırmacı gerekli durumlarda araştırmanın yürütülmesine yardım etmek üzere araştırma hemşiresi, saha görevlisi, yardımcı araştırmacı veya nitelikli bir kişiyi Türkiyeİlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve etik kurulu bilgilendirmek koşulu ile görevlendirebilir. Bunlara ait görevlendirme listesi kayıtlarını tutar. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, bu görevlendirmeyi gerekçesiyle birlikte iptal edebilir.

5.9.Sorumlu  araştırmacı,  araştırmanın  öngörülen   süre  içerisinde,  doğru  ve  güvenli  bir şekilde gerçekleştirebilmesi  için yeterli sayıda nitelikli personel ve yeterli olanaklara sahipolmalıdır.

5.10. Koordinatör,  idarî  sorumlu  ve  sorumlu   araştırmacı,  araştırmayı  belirlenen  araştırma süresi içerisinde ve  uygun bir şekilde yürütmek ve tamamlamak için yeterli zamana sahip  olmalıdır. Araştırmanın niteliğine göre geçerli bir gerekçe sunmak  koşulu ile koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacılar aynı anda belirli sayıda araştırma yürütebilir.  ancak  Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya etik kurul gerekçesini belirtmek  koşulu ile bu konuda kısıtlama getirebilir.

5.11. Sorumlu araştırmacı, yeterli sayıda ve uygun  nitelikteki gönüllüleri, gönüllü alım süresi içerisinde araştırmaya  dâhil etme potansiyeline sahip olduğunu kanıtlamalıdır.

5.12. Koordinatör, idarî sorumlu veya sorumlu araştırmacı, araştırma protokolü, araştırma ürünleri  ve araştırmayla  ilgili  konularda  araştırma ekibinin  bilgilendirilmesini sağlamalıdır.

5.13. Araştırmayla ilgili tıbbi veya dental kararların alınmasından, sorumlu araştırmacı veyayardımcı araştırmacı olan nitelikli bir hekim veya diş hekimi sorumludur.

5.14. Sorumlu  araştırmacı  veya  yardımcı  araştırmacı  ve  araştırmanın  yürütüldüğü  yer, gönüllünün araştırmaya  katılması sırasında ve sonrasında, klinik açıdan anlamlı laboratuar  eğerleri  de  dâhil  olmak  üzere,  araştırmayla  ilgili  herhangi  bir  advers  etki  meydana gelmesi durumunda gönüllüye yeterli tıbbi bakım verilmesini sağlamalıdır.

5.15. Sorumlu  araştırmacı  veya  yardımcı  araştırmacı,  seyreden  bir  hastalığın  yanı  sıra,araştırma sırasında veya sonradan meydana gelen ve sorumlu  araştırmacı veya yardımcı araştırmacının fark ettiği diğer hastalıklar  için bir tıbbi bakım gerektiğinde gönüllüyü bu konuda  ilgilendirmelidir.

5.16. Gönüllünün tıbbi bakımından sorumlu başka bir hekim varsa ve gönüllü bu hekime araştırmaya  katıldığına  dair  bilgi  verilmesini  kabul  ederse,  sorumlu  araştırmacı  veyayardımcı araştırmacının ilgili hekime bilgi vermesi önerilmektedir.

5.17. Gönüllü,  araştırmadan  erken  çekilmesinin  nedenlerini  belirtmek  zorunda  değildir.Ancak sorumlu araştırmacı veya yardımcı araştırmacı, gönüllünün  haklarına saygı göstermek şartıyla, araştırmadan çekilme nedenini anlamak için makul bir çaba gösterebilir.

5.18. Bir araştırmaya başlamadan önce koordinatör, idarî sorumlu veya sorumlu araştırmacıetik kuruldan onay ve ilgili mevzuat kapsamındaki araştırmalar için Türkiye İlaç ve TıbbiCihaz Kurumundan izin almış olmalıdır.

5.19. Sorumlu araştırmacı veya  yardımcı araştırmacı,  araştırmayı  etik kurulun onayladığı, ilgili mevzuat kapsamında izin alınması gereken araştırmalar için ise Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun izin verdiği araştırma protokolüne uygun olacak  şekilde gerçekleştirmelidir.

5.20. Koordinatör,  idarî  sorumlu  veya  sorumlu  araştırmacı  ve  destekleyici,  aralarındaki anlaşmayı teyit etmek üzere araştırma protokolünü imzalamalıdır. 

5.21. Koordinatör, idarî sorumlu veya sorumlu araştırmacı, araştırma protokolünde yapılacak değişiklikler için etik kurul tarafından incelenip yazılı onay almadan ve ilgili mevzuat kapsamında izin alınması gereken araştırmalar için ise Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun izni olmadan araştırma protokolünde değişiklik yapmamalıdır. Ancak acil gelişen tehlikelerin ortadan kaldırılması durumu ile ilgili olarak protokolden sapılmış veya protokol değişikliği yapılmış ise etik kurul ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu en kısa sürede gerekçeleriyle birlikte bilgilendirilmelidir.

5.22. Koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacılar onaylanan araştırma protokolünden herhangi  bir  şekilde  sapılması  durumunda bunu  nedenleriyle birlikte belgelemelidir. Etik kurul veya Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz  Kurumunun talebi durumunda sunmalıdır.

5.23. Araştırma   ürünlerinin   teslim   alınması,   muhafazası,   yazılı   istek   veya   araştırmaprotokolüne   uygun   dağıtımı,   stok   kontrolü,   artan   kısmına   yapılacak   işlemler   ve kayıtlarının tutulması, araştırmanın yapıldığı her bir merkezdeki sorumlu araştırmacının yükümlülüğü altındadır. Sorumlu araştırmacı, bu işlemler için tercihen bir eczacıyı görevlendirir.

5.24. Sorumlu  araştırmacı  tarafından  görevlendirilen  kişi  araştırma  ürününün  merkezde bulunan                 envanteri,   gönüllüler   tarafından   kullanımı   ve   kullanılmayan   ürünlerindestekleyiciye iadesi veya alternatif bir şekilde elden çıkarılmasına ilişkin kayıtları tutmalıdır.  Bu  kayıtlarda  tarih,  miktar,  parti/seri  numarası,  son  kullanma  tarihi  ve araştırma ürünleri ve araştırma gönüllülerine ait kod numaraları yer almalıdır.

5.25. Sorumlu araştırmacı tarafından görevlendirilen  kişi araştırma ürünlerinin ilgili mevzuata uygun olarak muhafaza edildiğinden emin olmalıdır.

5.26. Sorumlu  araştırmacı  veya  yardımcı  araştırmacı,  araştırma  protokolünde  belirtilendozların gönüllülere verildiğini uygun şekilde belgeleyen kayıtları tutmalı ve destekleyici tarafından alınan bütün araştırma ürünlerinin  sarf ile uyumunu sağlamalıdır.

5.27. Sorumlu araştırmacı veya yardımcı araştırmacı,  araştırma ürünlerinin sadece onaylanan araştırma protokolüne uygun şekilde kullanılmasını sağlamalıdır.

5.28. Sorumlu araştırmacı veya yardımcı araştırmacı ya da sorumlu araştırmacı tarafından görevlendirilen  uygun  niteliklere   haiz  kişi  gönüllülere  araştırma  ürünlerinin  doğrukullanım şeklini anlatmalı ve gönüllülerin talimatları doğru uygulayıp uygulamadıklarını uygun aralıklarla kontrol etmelidir.

5.29. Sorumlu araştırmacı, mevcutsa araştırmanın randomizasyon yöntemlerini uygulamalı ve kodun sadece araştırma protokolüne uygun şekilde kırılmasını sağlamalıdır. Körleme yapılmış bir araştırmada sorumlu araştırmacı, körlemenin zamanından önce kaldırılmasıdurumunu derhal belgelemeli ve nedenlerini destekleyiciye açıklamalıdır.

5.30. Sorumlu araştırmacı veya hekim ya da diş hekimi olan bir araştırmacı, bilgilendirilmiş gönüllü olur formu alırken  ve belgelerken ilgili mevzuatta belirtilen kurallara ve etik ilkelere uymalıdır.

5.31. Koordinatör,  idarî  sorumlu  ve  sorumlu  araştırmacı,  araştırmaya  başlamadan  önce araştırmaya katılan  gönüllülerden bilgilendirilmiş gönüllü olur formunun alınmış olduğundan min olmalıdır.

5.32. Sorumlu araştırmacı, bilgilendirmiş gönüllü olur formlarının ıslak imzalı bir örneğini kendi kayıtlarında tutmalıdır.

5.33. Sorumlu araştırmacı, olgu rapor formu ve  gerekli diğer raporlar aracılığıyla bildirilecek tüm verilerin destekleyiciye doğru, eksiksiz ve zamanında bildirilmesini sağlamalıdır.

5.34. Olgu rapor formunda bildirilen ve kaynak belgelere dayanan veriler kaynak belgelerletutarlı olmalıdır. Herhangi bir tutarsızlık olması halinde nedenleri açıklanmalıdır.

5.35. Olgu rapor formunda yapılacak herhangi bir düzeltme veya değişiklik için tarih ve paraf atılmış olmalı ve gerekçesi açıklanmalıdır. Bu durum orijinal veri girişini engellememeli; hem yazılı hem de elektronik değişiklikler için geçerli olmalıdır. Destekleyici, sorumlu araştırmacıya veya sorumlu araştırmacının görevlendirdiği yardımcı araştırmacıya bu gibi düzeltmeleri yapmalarında  yol göstermelidir. Destekleyici, olgu rapor formlarında yapılacak değişiklik veya düzeltmelerin belgelenmesinin gerekli ve zorunlu olması; ayrıca bu değişikliklerin sorumlu araştırmacı veya yardımcı araştırmacı tarafından mutlaka onaylanması için yazılı yöntemler oluşturmalıdır. Sorumlu araştırmacı yapılan değişiklik ve düzeltmelere ilişkin kayıtları saklamalıdır.

5.36. Sorumlu   araştırmacı,   ilgili   mevzuata   uygun   olarak   araştırmaya  ilişkin   belgeleri saklamalı; söz konusu  belgelerin kaza sonucu veya zamanından önce imha edilmesini engelleyecek önlemler almalıdır.

5.37. Araştırmaya ilişkin belgeler, araştırmanın bütün merkezlerde tamamlanmasından sonra en az beş yıl süre ile saklanmalıdır. Ancak destekleyiciyle yapılan bir anlaşmanın gerektirmesi halinde söz konusu belgeler daha uzun süreyle de saklanabilir. Belgelerin saklanması için gereken süre dolduğunda bunu sorumlu araştırmacıya bildirmek destekleyicinin sorumluluğundadır.

5.38. Araştırmanın mali yönü, destekleyici ile sorumlu araştırmacı arasında imzalanan biranlaşmayla belgelenmelidir. Gerektiğinde bu anlaşma koordinatör veya idarî sorumlu ile de yapılmalıdır.

5.39. Koordinatör,  idarî  sorumlu  veya  sorumlu  araştırmacı;  izleyicilerin,  yoklama  yapan kişilerin, etik kurulun  veya Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun ya da ilgili diğer sağlık otoritelerinin ve denetçilerin araştırmayla ilgili kayıtlar için doğrudan erişimini sağlamalıdır.

5.40. Koordinatör, idarî sorumlu veya sorumlu araştırmacı, araştırmanın yapıldığı kuruma, etik kurula ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na araştırmanın durumuyla ilgili yılda en az bir kere veya etik kurulun ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun talep etmesi durumunda daha sık olarak yazılı özetler sunmalıdır.

5.41. Koordinatör, idarî sorumlu veya sorumlu araştırmacı, araştırmanın yürütülmesini ciddianlamda  etkileyecek  veya  gönüllülerin  maruz  kaldığı  riskleri  arttıracak  değişikliklere ilişkin  yazılı  raporlarını  destekleyiciye,  etik  kurula  ve  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz Kurumuna derhal sunmalıdır.

5.42. Koordinatör,   idarî   sorumlu   veya  sorumlu   araştırmacı,   gönüllülerin   sağlığı   veya araştırmanın yürütülmesini olumsuz yönde etkileyebilecek olan yeni bilgilerin ortaya ıkması durumunda ilgili tüm tarafları bilgilendirmelidir.

5.43. Sorumlu   araştırmacı   veya   yardımcı   araştırmacı,   araştırmayla   ilgili   güvenlilik bildirimlerinde  ilgili  mevzuatta  belirtilen  sürelere  uymalı  ve  yükümlülüklerini  yerine getirmelidir.

5.44. Araştırma   protokolü   veya   araştırma   broşürü   gibi   diğer   belgelere   göre   derhal raporlanması  gerekmeyen  ciddi  advers  olaylar  dışındaki  bütün  ciddi  advers  olaylar sorumlu araştırmacı veya görevlendireceği bir araştırmacı tarafından destekleyiciye derhal bildirilmelidir. Acil bildirimden hemen sonra ayrıntılı, yazılı bir rapor sunulmalıdır. Acilve  takip  amaçlı  raporlarda  gönüllü,  gönüllüye  ait  kod  numarasıyla  tanımlanmalıdır; gönüllü ismi, kişisel kimlik bilgileri veya adres kullanılmamalıdır.

5.45. Araştırma protokolünde, güvenlilik değerlendirmeleri açısından kritik olduğu belirtilen advers olaylar veya laboratuar anormallikleri, raporlama şartlarına uygun olarak ve araştırma    protokolünde    belirlenen    süreler   içerisinde    sorumlu    araştırmacı    veya görevlendireceği bir araştırmacı tarafından destekleyiciye bildirilmelidir. 

5.46. Sorumlu araştırmacı, ölüm vakalarıyla ilgili olarak Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya etik kurul tarafından talep edilen otopsi raporu ve ölümle sonuçlanan vakalara ilişkin tıbbi kayıtlar gibi herhangi bir ek bilgiyi sağlamalıdır.

5.47. Herhangi bir nedenden dolayı araştırmanın erken sonlandırılması veya geçici olarak durdurulması halinde sorumlu  araştırmacı, araştırmaya  dâhil edilen gönüllülere derhal bilgi vermeli, uygun tedavi ve takibin gerçekleştirilmesini sağlamalıdır.

5.48. Sorumlu    araştırmacı,    destekleyicinin     önceden    onayını    almadan    araştırmayı sonlandırması veya geçici  olarak durdurması halinde; araştırmanın yürütüldüğü kurumu,  destekleyiciyi ve etik kurulu derhal bilgilendirmeli; bu konuda Türkiye  İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna, destekleyiciye ve etik kurula ayrıntılı bir yazılı açıklama sunmalıdır.

5.49. Koordinatör,  idarî  sorumlu  veya  sorumlu  araştırmacı;  destekleyicinin,  etik  kurulun, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun araştırmayı sonlandırması veya geçici olarak durdurması    halinde,    araştırmanın    yürütüldüğü    kurumu    gerekçesi    ile    birliktebilgilendirmelidir.

5.50. Sorumlu   araştırmacı;   araştırma    tamamlandıktan   sonra,   araştırmanın   yürütüldüğü kurumun, etik  kurulun ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun bilgilendirildiğinden emin olmalıdır.

5.51. Bu    kılavuzda    sorumlu    araştırmacıya    yapılan    bütün    atıflar    koordinatörü    de kapsamaktadır.

6. DESTEKLEYİCİ

6.1.Destekleyici,   araştırma   protokolüne,   güncel   Helsinki   Bildirgesi’ne,   iyi   klinik uygulamaları ilkelerine ve ilgili mevzuata uygun olarak araştırmanın gerçekleştirilmesi, verilerin  oluşturulması,  belgelenmesi,  kaydedilmesi  ve  raporlanmasını  sağlamak  için yazılı standart çalışma yöntemleri oluşturmak, kalite güvence ve kalite kontrol sistemlerini uygulamak ve sürdürmekten sorumludur.

6.2.   Destekleyici, destekleyici tarafından gerçekleştirilecek izleme ve yoklamalar ile Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve ilgili sağlık otoriteleri tarafından  gerçekleştirilecek denetimler için araştırmayla ilişkili bütün merkezlere, kaynak verilere ve belgelere doğrudan erişim sağlamak için ilgili bütün tarafların uzlaşmasını sağlamaktan sorumludur.

6.3.   Destekleyici, araştırmanın kaynak verilerine doğrudan erişimi sağlayarak araştırmayla ilgili izleme, yoklama ve  denetimlere izin vereceğinin araştırma protokolünde veya diğer yazılı anlaşmalarda belirtildiğinden emin olmalıdır.

6.4.   Bütün verilerin güvenilirliğini ve doğru  işlenmesini sağlamak amacıyla veri işleme ile ilgili tüm aşamalarda kalite kontrolü uygulanmalıdır.

6.5.   Destekleyici  ile  sorumlu  araştırmacı  veya  klinik  araştırmaya  katılan  diğer  taraflararasındaki bütün anlaşmalar araştırma protokolünün bir parçası veya ayrı bir anlaşma şeklinde yazılı olarak yapılmalıdır.

6.6.   Destekleyici,  araştırmayla  ilgili  görevlerinin  tamamını  veya  bir  kısmını  sözleşmeli

6.7.Sözleşmeli   araştırma   kuruluşuna   devredilmiş   ve   sözleşmeli   araştırma   kuruluşu tarafından devralınmış olan araştırmayla ilişkili herhangi bir görev veya işlev yazılı olarakbelirtilmelidir.

6.8.Özel  olarak  sözleşmeli  araştırma  kuruluşuna  devredilmiş  ve  sözleşmeli  araştırma kuruluşu  tarafından  devralınmış  olanlar hariç,  araştırmayla ilgili  herhangi  bir  görevin sorumluluğu destekleyiciye aittir.

6.9.Bu kılavuzda destekleyiciye  yapılan  bütün  atıflar, sözleşmeli araştırma kuruluşunun devraldığı görevler ölçüsünde, sözleşmeli araştırma kuruluşunu da kapsamaktadır.

6.10. Destekleyici, araştırma protokolü ile olgu  rapor formlarının tasarımından analizlerin planlanması ve klinik  araştırma ara raporu ile çalışma sonu klinik araştırma raporlarının  analizi ve hazırlanması dâhil araştırma sürecinin bütün aşamaları için uygun nitelikte kişilerle çalışmalıdır.

6.11. Destekleyici, araştırmayla ilişkili soru veya sorunlara hemen cevap vermeye hazır ve uygun niteliklere sahip tıbbi personel ile çalışmalıdır. Gerekli olduğu takdirde, bu amaç doğrultusunda dışarıdan danışman alabilir.

6.12. Destekleyici, araştırmanın yürütülme şeklini izlemek; verileri işlemek, doğrulamak ve istatistiksel  analizlerin  gerçekleştirmek;  ayrıca  araştırma  raporlarını  hazırlamak  için uygun nitelikteki kişilerle çalışmalıdır.

6.13. Destekleyici; güvenlilik verileri ve kritik etkililik sonlanım noktaları dâhil olmak üzere, klinik araştırmada kaydedilen ilerlemeyi belirli aralıklarla değerlendirmek ve destekleyiciye araştırmanın devam etmesi, değiştirilmesi vey sonlandırılması yönünde öneride bulunmak  için  bir bağımsız veri izleme komitesi oluşturabilir.  Bağımsız veri izleme komitesi için çalışma yöntemleri oluşturulmuş olmalı ve bağımsız veri izleme komitesi gerçekleştirdiği bütün toplantıların tutanaklarını saklamalıdır.

6.14. Etik   kurul   veya   Türkiye   İlaç   ve   Tıbbi   Cihaz   Kurumu,   gerekli   durumlarda destekleyiciden bağımsız veri izleme komitesi oluşturulmasını talep eder.

6.15. Destekleyici, araştırma verileri elektronik  olarak işlendiği veya araştırma verileri için uzaktan elektronik veri sistemleri kullanıldığı zaman;

6.15.1.   Elektronik veri işleme sistemlerinin destekleyicinin uyması gereken eksiksiz,doğru,  güvenilir  ve  tutarlı  validasyon  şartlarına  uygun  olmasını  sağlamalı  vebelgelendirmeli,

6.15.2.   Bu sistemlerin kullanılmasına ilişkin standart çalışma yöntemlerini oluşturmalı,

6.15.3.   Sistemlere  ait  veri  değişikliklerinin   belgelenmesi  ve  yoklama  izlemi,  veri izlemi, düzeltme izleminin saklanması gibi önceden girilen verilerin silinmesini engelleyecek  şekilde  veri  değişikliğine  izin  veren  bir  tasarıma  sahip  olmasını sağlamalı,

6.15.4.   Verilere yetkisiz erişimi engelleyen bir güvenlik sistemi bulundurmalı,

6.15.5.   Verilerde değişiklik yapma yetkisine sahip kişilerin listesini tutmalı,

6.15.6.   Verilerin yeterli şekilde yedeklenmesini sağlamalı ve bunu sürdürmeli,

6.15.7.   Veri  işleme  sırasında  verilerin  değiştirilmesi  halinde,  orijinal  veriler  ve gözlemler ile işlenen verilerin her zaman kıyaslanabilir olmasını sağlamalı,

6.15.8.   Varsa, körlemeyi korumalıdır.

6.16.    Destekleyici,  bildirilen  verilerin  her  bir  gönüllü  için  tanınmasını  sağlayabilecek özelliklere sahip gönüllü kodu kullanmalıdır.

6.17.    Destekleyici veya verilerin diğer sahipleri, destekleyiciye ait gerekli belgelerin tümünü elinde bulundurmalıdır.

6.18.    Destekleyici,  ürünün  onaylandığı  veya  destekleyicinin  onay  başvurusu  yapmayı düşündüğü   ülkelerdeki    ilgili   mevzuata   uygun   olarak   araştırmanın   destekleyiciyi 

ilgilendiren gerekli bütün belgelerini saklamalıdır.

6.19.    Destekleyici,  araştırma  ürününe  ait   klinik  geliştirme  sürecinin  tamamını  veya  bir bölümünü  durdurması   halinde,  araştırmayla  ilgili  bütün  belgeleri  araştırmanın  resmi  olarak sonlandırılmasından itibaren en az beş yıl saklamalıdır.

6.20.   Destekleyici,  araştırma  ürününe  ait  klinik  geliştirme  sürecinin  tamamını  veya  bir bölümünü durdurması halinde, bütün araştırmacılara, etik kurula ve Türkiye İlaç ve TıbbiCihaz Kurumuna gerekçesi ile bilgi vermelidir.

6.21.   Verilerin  herhangi  bir  şekilde  devri,  etik  kurula  ve  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  CihazKurumuna gerekçesi ile bildirilmelidir.

6.22.    Destekleyici,   sorumlu   araştırmacıya   belgelerin   saklanması   gereğini   veya   artık saklanması  gerekmediğini yazılı olarak bildirmelidir.

6.23.   Destekleyici, sorumlu araştırmacı ve diğer araştırmacıların ve araştırmanın yapılacağı merkezlerin seçimini yapmaktan sorumludur.

6.24.   Çok merkezli araştırmalar için koordinatör ve idarî sorumlu seçimi de destekleyicininsorumluluğundadır.

6.25.    Destekleyici,   koordinatöre,   idarî   sorumluya,   sorumlu   araştırmacıya   veya   diğer araştırmacılara  araştırmayla ilgili anlaşmayı imzalamalarından önce araştırma  protokolünü ve   güncel   araştırma   broşürünü   sağlamalı;   koordinatöre,   idarî   sorumluya   sorumluaraştırmacıya ve diğer araştırmacılara bunları incelemeleri için yeterli zamanı tanımalıdır.

6.26.    Destekleyici,  aşağıdaki  konularda  koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu  araştırmacı veya  diğer  araştırmacıların  kendisi  ile anlaşma  yapmasını  sağlamalı  ve bu   anlaşmayı onaylamak için araştırma protokolünü veya alternatif bir belgeyi onlarla birlikte imzalamalıdır:

6.26.1.   Araştırmayı iyi klinik uygulamalarına, ilgili mevzuata; destekleyicinin kabulettiği, etik kurulun onayladığı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun izin verdiği araştırma protokolüne uygun şekilde gerçekleştirmek,

6.26.2.   Veri kaydetme veya raporlama ile ilgili usullere uymak,

6.26.3.   İzleme, yoklama ve denetime izin vermek,

6.26.4.   Sorumlu araştırmacı dosyalarında yer alması gereken belgeleri, destekleyicinin belgelere  artık  ihtiyaç  duyulmadığını  bildirdiği  zamana  kadar,  ilgili  mevzuatta belirtilen süre ve koşullara da uygun olacak şekilde saklamak.

6.27.   Destekleyici,  araştırmayı  başlatmadan  önce  araştırmayla  ilgili  bütün  görev  vesorumluluklarını tanımlamalı, uygulamaya sokmalıdır.

6.28.    Destekleyici, ilgili mevzuatın gerektirmesi durumunda, araştırmadan doğacak taleplere veya ihtiyaçlara göre sorumlu araştırmacı ve diğer araştırmacılar için yasal ve mali sigorta kapsamlı sigorta yapmalı veya meydana gelecek zararı tazmin etmelidir.

6.29.   Destekleyici,   araştırmadan   kaynaklanan   komplikasyonlar   sonucu   oluşabilecek araştırmayla    ilgili    yaralanmalar    için    sağlanacak    tedavilerin    maliyetinin    nasıl karşılanacağını, ilgili mevzuata uygun olacak şekilde, yazılı olarak belirtmiş olmalıdır.

6.30.    Araştırma  gönüllülerine  tazminat  verildiğinde,  tazminat  yöntemi  ve  şekli  ilgili mevzuata uygun olmalıdır.

6.31.   Araştırmanın mali yönleri, destekleyici ve sorumlu araştırmacı arasında yapılan biranlaşmayla belgelenmelidir. Gerektiğinde bu anlaşma koordinatör veya idarî sorumlu ile de yapılmalıdır.

6.32.    Destekleyici, klinik araştırmayı  başlatmadan önce inceleme, kabul veya araştırmaya başlama izni için  gerekli olan bütün başvuruları Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu  internet sitesinde  yayımlanan uygun formatta Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna sunmalıdır. Yapılan bildirimlerin tümünde tarih olmalı ve protokolün tanınmasını sağlayacak kadar yeterli bilgi içermelidir.

6.33.    Destekleyici, klinik araştırmanın ilk  başvurusu sırasında araştırmaya ülkemizden dâhil edilmesi planlanan gönüllü sayısını ve araştırmada hedeflenen toplam gönüllü sayısını etik kurula  ve  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz  Kurumuna  bildirmekten  sorumludur.  Klinikaraştırmalarda, başvuru sırasında bildirilmiş olan araştırmada hedeflenen toplam gönüllü sayısına   ulaşılamadığında   ülkemizden   dâhil   edilecek   gönüllü   sayısı   arttırılabilir.Ülkemizden dâhil edilecek gönüllü sayısının artırılması için,  gerekçesiyle birlikte, sigorta,bütçe gibi ilgili belgelerin güncel haliyle, etik kuruldan onay ve Türkiye İlaç ve TıbbiCihaz Kurumu’ndan izin alınmalıdır.

6.34.    Destekleyici,   çok   merkezli   araştırmalarda   araştırmanın   yürütüldüğü   merkezlere araştırmanın bu merkezlerde de yapılacağına dair bir bildirim yapmalıdır. Bu bildirim, araştırmanın etik kurul onayını, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun iznini, araştırma protokolünün özetini, bilgilendirilmiş gönüllü olur formunu ve varsa biyolojik materyaltransfer formunu içermelidir.

6.35.    Destekleyici,    araştırmaları    planlarken    araştırma    ürünü    için    klinik    öncesi araştırmalardan veya klinik araştırmalardan elde edilecek verilerle; kullanım yolu, dozaj, kullanım süresi ve incelenecek araştırma popülasyonunun saptanmasını destekleyecek yeterli güvenlilik ve etkililik verilerinin elde edildiğinden emin olmalıdır.

6.36.   Destekleyici,    anlamlı    yeni    bilgiler    temin    edildikçe    araştırma    broşürünügüncellemelidir.

6.37.    Destekleyici, araştırma ürününün araştırma fazı için uygun olduğundan, geçerli olan iyi  imalat  uygulamaları  kurallarına  uygun  olarak  üretildiğinden  ve  körleme  varsa körlemeyi koruyacak şekilde kodlandırıldığından ve etiketlendirildiğinden emin olmalıdır. Ayrıca etiketlendirme ilgili mevzuata uymalıdır.

6.38.   Destekleyici,  araştırma  ürünü  için  kabul  edilebilir  saklama  koşullarını,  saklamasürelerini, ürünün hazırlanması için gereken sıvıları ve yöntemleri ve mevcutsa, ürün infüzyonu için gereken cihazları sağlamalıdır. Destekleyici, konuyla ilgili tüm tarafları bilgilendirmelidir.

6.39.   Destekleyici, araştırma ürününün, nakliye ve saklanma esnasında kontaminasyonu vekabul  edilemez  derecede  bozulmayı  engelleyecek  şekilde  ambalajlandığından  emin olmalıdır.

6.40.    Körleştirilmiş araştırmalarda araştırma  ürününe ilişkin kodlama sistemi, acil tıbbi bir durum meydana gelmesi  halinde; ürünlerin hızlı bir şekilde tanınmasını sağlayacak, ancak körlemenin kırılmasını engelleyecek bir mekanizma içermelidir.

6.41.    Destekleyici, klinik araştırma esnasında araştırma veya karşılaştırma ürününde anlamlı formülasyon  değişikliklerinin yapılması halinde; bu değişikliklerin ürünün  farmakokinetik profilini anlamlı şekilde değiştirip değiştirmediğini  değerlendirmek amacıyla gerekli olan ek  çalışmaların  (örneğin;  stabilite,  çözünme  hızı,  biyoyararlanım)  sonuçlarını,  yeni formülasyon klinik araştırmalarda kullanılmadan önce temin etmelidir.

6.42.    Destekleyici, sorumlu araştırmacıya ve araştırma merkezlerine araştırma ürünlerini temin etmekle yükümlüdür.

6.43.   Destekleyici, araştırmanın başlatılabilmesi için etik kurul onayı ve Türkiye İlaç ve   Tıbbi  Cihaz  Kurumunun  iznini  almadan  araştırma  ürünlerini  araştırma  merkezine 

kesinlikle tedarik etmemelidir.

6.44.    Araştırma ürününün imalatı ya da ithalatından sonra ürünün özelliklerine uygun olarak depolanması,  dağıtımı ve araştırma merkezine teslimi ile araştırma merkezinde bu  koşulların devam ettirilmesi, kullanılmamış ürünlerin araştırma  merkezinden toplanarak iadesinin sağlanması veya uygun şekilde imhası ve  bütün bu sürece ait kayıtların tutulması destekleyicinin yükümlülüğü  altındadır.

6.45.    Destekleyici,  araştırma  ürünlerinin  işlenmesi  ve  depolanmasına  ilişkin  sorumlu araştırmacının ve   sorumlu araştırmacının görevlendirdiği kişinin izlemesi gereken   talimatların ve bunların belgelendirilmesi işlemlerinin yazılı  anlaşmalarda yer aldığından emin olmalıdır. Söz konusu yöntemler ürünün  güvenli bir şekilde alınmasını, işlenmesini, depolanmasını,    gönüllülere   verilmesini,   kullanılmamış   ürünün   gönüllülerden    geri alınmasını ve kullanılmamış ürünlerin destekleyiciye geri verilmesini veya destekleyicitarafından izin verilen ve ilgili mevzuata uygun olan alternatif bir şekilde ilgili mevzuata göre elden çıkarılmasını veya imha edilmesini ağlamalıdır.

6.46.    Destekleyici,     araştırma     ürünlerinin     araştırmacılara     zamanında     sunulmasını sağlamalıdır.

6.47.   Destekleyici,  araştırma  ürünlerinin  geri  alınması  için  ve  bu  geri  alma  işlemininbelgelendirilmesiyle ilgili bir sistemin yürütülmesini (örneğin hatalı ürünün geri alınması, araştırmanın tamamlanmasından sonra kalan ürünlerin geri alınması, son kullanım tarihigeçen ürünlerin geri alınması) sağlamalıdır.

6.48.    Destekleyici,   kullanılmamış   araştırma   ürünlerinin   elden   çıkarılması   ve   bunun belgelendirilmesine ilişkin bir sistemin yürütülmesini temin etmelidir.

6.49.   Destekleyici, araştırma ürünlerinin kullanım süresi boyunca stabil olduğundan eminolunmasını sağlayacak önlemleri almalıdır.

6.50.    Destekleyici,   gerekli   olduğunda   spesifikasyonlarını   yeniden   teyit   etmek   üzere çalışmalarda kullanılan araştırma ürünlerinden yeterli miktarda bulundurulması ve seri numunelerinin analizleri ve özelliklerine ilişkin kayıtların tutulmasını sağlamalıdır. Ülkemizde satışa sunulan ve piyasadan temin edilerek kullanılacak olan araştırma ürünlerinin (karşılaştırma kolu ilaçları dâhil)  serisinden numune analizleri için  yeterli miktarda bulundurulması ilgili mevzuat gereği üretici firmanın sorumluluğunda olduğundan, klinik araştırmayı yürüten destekleyici sorumlu tutulmayabilir.

6.52.   Destekleyici; koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı ve diğer araştırmacıların

araştırmayla ilgili izleme, yoklama, etik kurul incelemesi, Türkiye  İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya ilgili sağlık otoritelerinin denetimi  ile ilgili kaynak verilerine veya belgelerine doğrudan erişim  sağlandığının prokotolde veya diğer yazılı anlaşmalarda belirtildiğinden emin olmalıdır.

6.53.    Destekleyici, araştırmayla ilgili izleme,  yoklama ve denetim için kendi orijinal tıbbi kayıtlarına   doğrudan    erişim   sağlanmasına   bütün   gönüllülerin   yazılı   olarak   onay verdiğinden emin olmalıdır.

6.54.    Destekleyici,    araştırma     ürünlerinin    güvenlilik    bakımından    sürekli    olarak değerlendirilmesinden sorumludur.

6.55.    Destekleyici,  araştırmanın  yürütülmesini  veya  gönüllülerin  güvenliğini  olumsuz şekilde    etkileyecek,   ayrıca    araştırmanın    yürütülmesine    ilişkin    olumlu    görüşü değiştirebilecek bulgular ortaya çıktığında; koordinatörü, idarî sorumluyu, tüm sorumluraştırmacı ve araştırmacıları, araştırma merkezlerini, etik kurulu ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunu bilgilendirmelidir.

6.56.    Destekleyici,   hem   ciddi   hem   de    beklenmedik   bütün   advers   reaksiyonlarının koordinatöre, idarî sorumluya, tüm sorumlu araştırmacı ve araştırmacılara, gerektiğinde etik  kurula ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna raporlanmasını hızlandırmalıdır.

6.57.   Destekleyici, bütün güvenlilik güncellemelerini ve periyodik raporları ilgili mevzuatgereğince Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna sunmalıdır.

6.58.   Destekleyici, araştırmanın uygun bir şekilde izlendiğinden emin olmalıdır.

6.59.    Destekleyici,  gönüllülerin  haklarının  ve  sağlığının  korunması,  bildirilen  araştırma verilerinin doğru, eksiksiz ve kaynak belgeler ile doğrulanabilir olması, araştırmanın  mevcut onaylanmış araştırma protokolüne, iyi klinik uygulamalarına ve  ilgili mevzuatauygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla araştırmayı izlemelidir.

6.60.    Destekleyici, rutin izleme veya kalite  kontrol işlevlerinden bağımsız ve ayrı olmak üzere, yoklama yürütebilir. Bunun amacı, araştırmanın araştırma protokolüne, standart çalışma  yöntemlerine, iyi klinik uygulamalarına ve ilgili mevzuata uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin değerlendirilmesidir.

6.61.   Destekleyici,   yoklamayı   yürütmek   üzere,   klinik   araştırma   ve   veri   toplamasistemlerinden bağımsız kişileri seçmelidir.

6.62.    Destekleyici, yoklama yapan kişilerin eğitim ve deneyiminin yoklamayı uygun bir şekilde yürütebilmek için  yeterli olduğundan emin olmalıdır. Yoklama yapan kişinin niteliklerinin belgelendirilmesi gerekir.

6.63.    Destekleyici klinik araştırmaların ve sistemlerin yoklamasını; neyin, nasıl, ne sıklıkta yapılacağına ilişkin ve yoklama raporlarının şekil ve içeriğine ilişkin yazılı yöntemlere göre yürütmelidir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna veya ilgili sağlık otoritelerine

sunulan  yoklama raporunda araştırmanın önemi, araştırmadaki  gönüllü sayısı, araştırmanın türü ve ne derece karmaşık olduğu, gönüllüler üzerindeki risk düzeyi ve belirlenen sonuçları olmalıdır. Ayrıca, yoklama yapan kişilerin gözlemleri ve bulguları belgelendirilmelidir. Yoklama işleminin bağımsızlığını ve değerini korumak için Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya ilgili sağlık otoriteleri yoklama raporlarını rutin olarak talep etmemelidir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya ilgili sağlık otoriteleri iyi klinik uygulamalarına uyumsuzluğun ciddi olması durumunda veya adli durum ya da soruşturma sırasında; vaka bazında, denetim sırasında yoklama raporuna erişebilir.

6.64.    Destekleyici, personelinin, koordinatörün,  idarî sorumlunun, sorumlu araştırmacının veya diğer araştırmacıların ya  da araştırmada görev alan kişilerin araştırma protokolüne, standart çalışma yöntemlerine, iyi klinik uygulamalarına veya ilgili mevzuata uymaması durumunda bu uyumsuzluğu gidermek için hemen önlem almalıdır.

6.65.    İzleme   veya   yoklama   sonucunda   koordinatörün,   idarî   sorumlunun,   sorumlu araştırmacının veya diğer araştırmacıların ya da araştırmada görev alan kişilerin ciddi veya  sürekli şekilde uyumsuzluğu belirlenirse; bu kişilerin araştırmaya katılımını destekleyici sonlandırmalıdır ve bu durum hakkında hemen Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve etik kurul bilgilendirmelidir.

6.66.   Destekleyici, bir araştırmanın erken sonlandırılması veya geçici olarak durdurulması durumunda, sonlandırma veya geçici olarak durdurma konusunu ve nedenlerini sorumluaraştırmacıya, etik kurula ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna bildirmelidir.

6.67.    Destekleyici,   araştırma    tamamlandığında   veya   erken   sonlandırıldığında,   klinik araştırma  raporlarının hazırlanmasından, etik kurula ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna sunulmasından sorumludur.

6.68.   Çok merkezli araştırmalarda destekleyici, olgu rapor formlarının araştırma yerlerinin

tümü için gerekli verileri içerecek şekilde tasarlanmasından, ek veri toplayan araştırmacılara,   ek   verileri   toplamak   üzere    tasarlanan   ek   olgu   rapor   formlarının sunulmasını sağlamalıdır.

6.69.    Koordinatörün, idarî sorumlunun, sorumlu araştırmacıların, yardımcı araştırmacıların ve araştırmada görev alan  diğer kişilerin sorumlulukları araştırma başlamadan önce destekleyici  tarafından belgelendirilmelidir.

6.70.    Koordinatöre, sorumlu araştırmacılara, yardımcı araştırmacılara, protokole uyulması hakkında ve klinik bulguların ve laboratuar bulgularının değerlendirilmesi hususunda konulan tekdüze standartlar dizisine uymaları  ve  olgu  rapor  formlarının  doldurmaları yönünde bilgi verilmesi destekleyici tarafından sağlanmalı ve kayıtları tutulmalıdır.

6.71.   Destekleyici,  araştırmaya  katılan  sorumlu  araştırmacı,  koordinatör,  idarî  sorumlu,yardımcı araştırmacılar ve araştırmada görev alan kişiler arasındaki iletişimi sağlamalıdır.

6.72.   Destekleyici, araştırmanın uygun bir şekilde izlendiğinden emin olmalıdır.

7. İZLEYİCİ VE İZLEME FAALİYETİ

7.1.    İzleyiciler destekleyici tarafından tayin edilmelidir.

7.2.          İzleyiciler, iyi klinik uygulamaları ve klinik araştırmalar konularında yeterli bir eğitime tabi tutulmalı ve araştırmayı doğru bir şekilde izleyebilmek için gereken bilimsel veya klinik bilgiye sahip olmalıdır.

7.3.    İzleyicinin özellikleri belgelendirilmelidir.

7.4.          İzleyiciler, araştırma ürünleri, araştırma protokolü, yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur formu, gönüllülere sunulacak diğer yazılı bilgiler, destekleyicinin standart çalışma yöntemleri, iyi klinik uygulamaları ve ilgili mevzuat konusunda kapsamlı bilgiye sahip olmalıdır.

7.5.    İzlemenin  kapsamının  saptanmasında,  araştırmanın  amacı,  tasarımı,  büyüklüğü,  ne derecede karmaşık olduğu, körlenmesi ve sonlanım noktaları gibi konuları destekleyicidikkate almalıdır.

7.6.          İzleme,  genellikle  araştırmadan  önce,  araştırma  süresince  ve  sonrasında  yerinde yapılmalıdır.

7.7.          İzleyiciler, destekleyicinin ihtiyaçlarına göre araştırma ve araştırma yeri açısından ilgili ve gerekli olduğunda aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirir:

7.7.1.     Destekleyici ile koordinatör, idarî  sorumlu, sorumlu araştırmacı  veya  diğeraraştırmacılar arasında iletişim görevinin üstlenilmesi,

7.7.2.     Sorumlu   araştırmacı   ve   yardımcı   araştırmacının   uygun   özelliklere   ve kaynaklara sahip olduğunun doğrulanması, bunların araştırma süresince uygun olduğundan emin olunması ve laboratuar ve ekipman dâhil olmak üzere ekip ve tesislerin  araştırmayı  yürütmek  için  güvenli  ve  uygun  olduğundan  ve  bunların araştırma süresince uygun olmaya devam ettiğinden emin olunması,

7.7.3.     Araştırma  ürünlerinin  aşağıdaki  koşulları  yerine  getirdiğinin  doğrulanmasıgerekmektedir:

7.7.3.1.           Saklama sürelerinin ve koşullarının kabul edilebilir olması,

7.7.3.2.           Araştırma ürünlerinin araştırma süresince yeterli düzeyde bulunması,

7.7.3.3.            Araştırma   ürünlerinin   yalnızca   ürünü   almaya   uygun   gönüllülere, araştırma protokolünde  belirtilen doz ve sürelerde verilmiş olması,

7.7.3.4.            Araştırma    ürünlerinin    uygun    şekilde    kullanılması,    işlenmesi, depolanması  ve  geri  verilmesine  ilişkin  olarak  gönüllülere  gereken  talimatların verilmiş olması,

7.7.3.5.            Araştırma ürünlerinin araştırma yerlerinden alınması, kullanılması ve geri verilmesinin uygun şekilde kontrol edilmesi ve bunlara ait belgelerin olması,

7.7.3.6.           Araştırma   yerlerindeki   kullanılmayan   araştırma   ürünleriyle   ilgilidüzenlemelerin ilgili mevzuata uygun olması.

7.7.4.     Sorumlu   araştırmacının   ve   diğer   araştırmacıların   onaylanan   araştırmaprotokolüne ve mevcutsa bütün onaylanmış değişikliklere uyduğundan emin olunması,

7.7.5.     Araştırmaya  katılmadan  önce  bütün   gönüllülerden   yazılı  bilgilendirilmiş gönüllü olurunun alındığından emin olunması,

7.7.6.     Sorumlu araştırmacının ve diğer araştırmacıların; mevcut araştırma broşürünü,

araştırma  ile  ilgili  gerekli  bütün  belgeleri  ve  araştırmanın  uygun  bir  şekilde yürütülmesi ve ilgili mevzuata uyması için gerekli olacak bütün araştırma malzemelerini aldığından emin olunması,

7.7.7.     Koordinatör,  idarî  sorumlu,  sorumlu  araştırmacı  ve  diğer  araştırmacıların araştırma protokolünde belirtilen ve destekleyici ve sorumlu araştırmacı arasındakiyazılı anlaşmalarla belgelenen tüm yükümlülüklerini yürüttüklerinden ve bu görevleri yetkisiz kişilere devretmediklerinden emin olunması,

7.7.8.     Sorumlu araştırmacı ve hekim veya diş hekimi olan araştırmacının yalnızca uygun gönüllüleri araştırmaya dâhil ettiğinden emin olunması,

7.7.9.     Gönüllülerin   araştırmaya   dâhil   edilme   tarihlerinin   bildirildiğinden   emin olunması,

7.7.10. Kaynak  verilerinin  ve  diğer  araştırma  kayıtlarının  doğru,  eksiksiz, güncellenmiş olduğundan ve tutulduğundanemin olunması,

7.7.11.   Sorumlu araştırmacı ve hekim veya diş hekimi olan araştırmacının gereken bütün raporları, bildirimleri, uygulamaları ve bilgileri sunduğundan ve bu belgelerin doğru, eksiksiz, zamanında hazırlanmış, okunaklı, tarihlendirilmiş ve araştırmayı tanımladığından emin olunması,

7.7.12.   Olgu rapor formu (ORF) girişlerinin, kaynak verilerinin ve araştırmayla ilgili diğer   kayıtların   birbirleriyle   karşılaştırılmak   suretiyle   doğruluğunun   ve   eksik olmadığının kontrol edilmesi,

7.8.     İzleyici spesifik olarak şunların gerçekleştiğinden emin olmalıdır:

7.8.1.      Araştırma protokolünün gerektirdiği verilerin ORF’ler üzerinde doğru olarak rapor edildiğinden ve kaynak verilerle tutarlı olduğundan,

7.8.2.      Doz veya tedavi üzerindeki herhangi bir değişikliğin gönüllülerin her biri için gerektiği gibi belgelendirildiğinden,

7.8.3.      Advers olayların, birlikte kullanılan ilaçların ve aynı dönemde ortaya çıkan hastalıkların araştırma protokolüne ve ORF’lere uygun olarak rapor edildiğinden,

7.8.4.     Gönüllülerin    gerçekleştirmediği    ziyaretlerin,    yapılmayan    testlerin    vemuayenelerin ORF’ler üzerinde net bir şekilde rapor edildiğinden,

7.8.5.      Araştırmaya alınmış olan gönüllülerin araştırmadan çekilmesi veya araştırmayı bırakması   halinde   durumun   ORF’ler   üzerinde   rapor   edildiğinden   ve   gerekli açıklamanın yapıldığından,

7.8.6.      Sorumlu  araştırmacı  ve  hekim  veya   diş  hekimi  olan  araştırmacının  ORF doldurulmasındaki herhangi bir hata, eksiklik veya okunamama durumu konusunda bilgilendirilmesinden,

7.8.7.      Uygun düzeltmelerin, eklemelerin veya çıkarmaların yapıldığından, bunların tarihinin yazıldığından, gerektiğinde açıklamalarının yapıldığından, bunların sorumluaraştırmacı     tarafından     veya     başlangıçtaki     ORF     değişikliklerini     yapmaya yetkilendirilmiş yardımcı araştırmacı aracılığıyla yapıldığından,

7.8.8.      Güvenlilik  bildirimlerinin  ilgili  mevzuatta  belirtildiği  gibi  Türkiye  İlaç  ve Tıbbi Cihaz Kurumu, etik kurula ve destekleyiciye uygun bir şekilde rapor edildiğinden,

7.8.9.     Sorumlu araştırmacının temel belgeleri muhafaza ettiğinden,

7.8.10.    Araştırma protokolü, standart çalışma  yöntemleri, iyi klinik uygulamaları ve ilgili mevzuat hükümlerinden  sapmalar veya ihlaller olduğunda bunların sorumlu araştırmacıya  bildirmesi ve tespit edilen sapmaların veya ihlallerin yeniden meydana  gelmesini engellemeye yönelik adımların atılmasından.

7.9.     İzleyici,  destekleyicinin  yazılı  standart  çalışma  yöntemlerine,  ilgili  mevzuata  vespesifik bir araştırmayı izlemek üzere sorumlu araştırmacı tarafından belirtilen yöntemlere uymalıdır.

7.10.   İzleyici, araştırma yerine yapılan ziyaretin veya araştırmayla ilgili bildirimin ardındandestekleyiciye yazılı bir rapor sunmalıdır. Raporda tarih, araştırma yeri; izleyicinin, sorumlu araştırmacının ve temas edilen diğer kişilerin ismi belirtilmelidir. Raporlara izleyicinin   gözlemlerinin   özeti,   izleyicinin   anlamlı   bulduğu   bulgular,   sapmalar,

eksiklikler, sonuçlar, atılmış veya atılması gereken adımlar veya uyuncu garantilemek için izleyicinin beyanları dâhil edilmelidir. 

7.11. İzleyici  raporunun  destekleyici  tarafından   incelenmesi  ve  takip  edilmesi destekleyicinin görevlendirdiği bir kişi tarafından belgelendirilmelidir.

8. ARAŞTIRMA PROTOKOLÜ VE PROTOKOL DEĞİŞİKLİKLERİ

Araştırma protokolünün içeriği genellikle aşağıda belirtilen  konulardan oluşmalıdır. Ancak araştırma merkezine özgü bilgiler ayrı  protokol sayfalarında veya ayrı bir anlaşmada belirtilebilir ve aşağıda listelenen bilgilerin bazıları araştırma broşürü gibi protokolde  referans yapılan diğer belgelerde yer alabilir:

8.1.     Araştırma protokolü başlığı, protokol numarası ve tarihi,

8.2.     Protokol değişikliklerinde değişiklik numarası ve tarihi,

8.3.     Destekleyicinin ve destekleyiciden farklı ise izleyicinin ismi ve adresi,

8.4.     Araştırma protokolü ve protokol değişikliklerini destekleyici adına imzalamaya yetkiliolan kişinin ismi ve unvanı,

8.5.     Destekleyicinin araştırmadaki tıbbi danışmanının veya uygun olduğunda diş hekiminin

ismi, unvanı, adresi ve telefon numaraları,

8.6.     Araştırmayı yürütmekle sorumlu araştırmacıların ismi, unvanı ve araştırma yerlerininadresi ve telefon numaraları,

8.7.     Araştırma yeriyle ilişkili tıbbi veya diş sağlığıyla ilgili bütün kararlardan sorumlu olanuygun nitelikli hekimin veya diş hekiminin ismi, unvanı, adresi ve telefon numaraları,

8.8.          Araştırmayla ilgili klinik laboratuarların ve diğer tıbbi veya medikal departmanların veya kurumların adresi,

8.9.     Varsa, araştırma ürünlerinin ismi ve açıklaması,

8.10.    Klinik olmayan çalışmalardan elde edilen  bulguların, potansiyel olarak klinik anlam taşıyan bulguların ve araştırmayla ilgili klinik araştırmalardan elde edilen bulguların özeti,

8.11.   Gönüllülerle ilgili bilinen, mevcut potansiyel risk ve yararların özeti,

8.12.    Uygulama    yolu,    dozaj,    doz    rejimi    ve   tedavi    sürelerinin    açıklanması    ve gerekçelendirilmesi,

8.13.   Araştırmanın  araştırma  protokolüne,  iyi  klinik  uygulamalarına  ve  ilgili  mevzuatauygun olarak yürütüleceğini belirten beyan,

8.14.   İncelenecek popülasyonun tanımı,

8.15.    Araştırmayla ilgili olan ve araştırma için temel bilgiler sunan literatür ve verilere ait referanslar,

8.16.   Araştırmanın hedefleri ve amacının ayrıntılı olarak açıklanması,

8.17.    Araştırmanın  bilimsel  bütünlüğü  ve  araştırmadan  elde  edilen  verilerin  inanılırlığı büyük oranda araştırma tasarımına bağlıdır. Araştırma tasarımı ile ilgili yapılan açıklama aşağıdakileri kapsamalıdır:

8.17.1.   Araştırma süresince ölçülecek primer  sonlanım noktalarına, mevcutsa ikincil sonlanım noktalarına ilişkin beyanın spesifik olarak belirtilmesi,

8.17.2.   Yürütülecek  araştırma  türünün/tasarımının  açıklanması,  araştırma  tasarımı, yöntemleri ve aşamalarının bir şema ile gösterilmesi,

8.17.3.   Taraflılığı minimum düzeye indirecek/önleyecek önlemlerin açıklanması,

8.17.4.   Araştırma  tedavilerinin  ve  araştırma  ürünlerinin  dozajı  ve  dozaj  rejiminin açıklanması,

8.17.5.   Araştırma   ürünlerinin   dozaj   formu,   ambalajı   ve   etiketine   ait   bilgilerinbelirtilmesi,

8.17.6.   Beklenen gönüllü katılım süresi, mevcutsa gönüllülerin takibine ait süre dâhil olmak üzere bütün araştırma süresinin açıklanması,

8.17.7.   Araştırmanın   bölümleri   ve   araştırmanın   tamamı   açısından   araştırmayı

durdurma   kuralları   veya   bitirme   kriterlerinin   gönüllüler   için   bireysel   olarak açıklanması,

8.17.8.   Mevcutsa, araştırma ürününün kullanım hesabını verme yöntemleri,

8.17.9.   Araştırmanın tedavi randomizasyon  kodlarının  sürdürülmesi ve bu  kodların kırılması yöntemleri,

8.17.10. Olgu  rapor  formları  üzerinde  doğrudan  kaydedilecek  (önceden  yazılmamış veya elektronik olarak  kaydedilmemiş) ve kaynak veri olarak değerlendirilebilecek verilerin belirlenmesi.

8.18.   Gönüllülerin araştırmaya dâhil edilme kriterleri,

8.19.   Gönüllülerin araştırmaya dâhil edilmeme kriterleri,

8.20.   Gönüllülerin araştırmadan çekilme kriterleri ve aşağıdakileri açıklayan yöntemler:

8.20.1.   Gönüllülerin araştırmadan ne zaman ve nasıl geri çekileceği veya çıkartılacağı,

8.20.2.   Geri çekilen veya araştırmadan çıkartılan gönüllüler için toplanacak verilerin

türü ve zamanlaması,

8.20.3.   Gönüllülerin yerine yeni gönüllü alınıp alınmayacağı, alınacaksa bunun nasıl yapılacağı,

8.20.4.   Araştırmadan geri çekilen veya çıkartılan gönüllülerin takibi

8.21.    Bütün ürünlerin isimleri, dozları, doz programı, uygulama yolu dâhil uygulanacak tedaviler, her araştırma ürünü  tedavisi/araştırma tedavi grubu/araştırma kolu için gönüllülerin takip dönemleri dâhil tedavi süreleri,

8.22.    Araştırmadan önce veya sonra izin verilen ve verilmeyen ilaçlar/tedaviler (kurtarma ilacı dâhil),

8.23.   Gönüllü uyuncunu izleme yöntemleri,

8.24.   Etkililik parametrelerinin belirtilmesi,

8.25.    Etkililik   parametrelerini   değerlendirme,   kaydetme   ve   inceleme   yöntemleri   ve zamanlaması,

8.26.   Güvenlilik değerlendirmesi:

8.26.1.   Güvenlilik parametrelerinin belirtilmesi,

8.26.2.   Güvenlilik parametrelerini değerlendirme, kaydetme ve inceleme yöntemleri ve zamanlaması,

8.26.3.   Advers olay ve aynı anda gelişen hastalıklara ilişkin rapor verme ve bunları kaydetme yöntemleri,

8.26.4.   Advers olaylardan sonra gönüllülerin nasıl ve ne kadar süreyle takip edileceği.

8.27.    İstatistik:

8.27.1.   Planlanan   ara   analizlerin   zamanlaması   dâhil,   uygulanacak   istatistikselyöntemlerin açıklanması,

8.27.2.   Araştırmaya dâhil edilmesi planlanan gönüllü sayısı,

8.27.3.   Çok merkezli araştırmalarda, her araştırma yeri için dâhil edilmesi öngörülen gönüllü sayısı,

8.27.4.    Araştırmanın gücü ile ilgili değerlendirmeler ve klinik gerekçe dâhil seçilen örneklem büyüklüğünün seçilme nedeni,

8.27.5.   Kullanılacak anlamlılık düzeyi,

8.27.6.   Araştırmayı sona erdirme kriterleri,

8.27.7.   Eksik kalan, kullanılmayan veya gerçeğe uymayan veriler konusunda hesapverme yöntemi,

8.27.8.  Orijinal istatistiksel plandan sapmaların rapor edilmesine ilişkin yöntemler (orijinal   istatistik   plandan   sapmalar   protokolde   veya   uygun   olduğunda   sonuç raporunda  açıklanmalı ve gerekçelendirilmelidir),

8.27.9. Analizlere dâhil edilecek gönüllülerin  seçimi (bütün uygun gönüllüler, değerlendirilebilir  gönüllüler,  randomize edilmiş  gönüllüler,  araştırma  ürünü  almış gönüllüler gibi).

8.28.    Kaynak  verilere  doğrudan  erişim  yetkisi  bulunan  kişi,  kurum  veya  kuruluşların belirtilmesi,

8.29.    Araştırmayla ilgili etik değerlendirmelerin açıklanması,

8.30.    Verilerin işlenmesi ve kayıtlarının tutulması,

8.31.    Ayrı bir anlaşmada belirtilmemişse finansman ve sigortaya ilişkin bilgiler,

8.32.    Ayrı bir anlaşmada belirtilmemişse yayım politikası.

9. BİLGİLENDİRİLMİŞ GÖNÜLLÜ OLUR FORMU

9.1.Gönüllülerden bilgilendirilmiş gönüllü oluru alınırken ve bunu belgelerken, iyi klinik uygulamaları ve kaynağını güncel Helsinki Bildirgesi’nden alan etik ilkelere ve ilgili mevzuata uyulmalıdır.

9.2.Araştırmaya katılacak  gönüllülere verilecek  olan  yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur formu için araştırmaya başlamadan önce etik kuruldan onay ve Türkiye İlaç ve TıbbiCihaz Kurumundan izin alınmış olmalıdır.

9.3.Gönüllülere  verilecek  olan  yazılı   bilgilendirilmiş  gönüllü  olur  formu,  gönüllünün verdiği onayla  ilgili olarak edinilen yeni bilgiler ışığında gözden geçirilmelidir.  Gözden geçirilmiş olan herhangi bir bilgilendirilmiş gönüllü olur formu kullanılmadan önce etik kuruldan  onay  ve  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz  Kurumundan  izin   alınmış  olmalıdır. Gönüllü veya gönüllünün kanuni temsilcisi,  gönüllünün araştırmaya devam etme isteğini etkileyebilecek yeni bilgiler  elde edildiği zaman hemen bilgilendirilmelidir. Söz konusu bilgilerin paylaşılması durumu mutlaka belgelenmelidir.

9.4.Sorumlu   araştırmacı   veya   araştırmada    görev   alan   herhangi   bir   kişi,   gönüllüyü araştırmaya   katılması  veya  devam  etmesi  yönünde  zorlamamalı  veya  uygunsuzca etkilememelidir.

9.5.Yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur formu dâhil  olmak üzere araştırmaya ilişkin sözlü bilgilerin veya yazılı belgelerin  hiçbirisi, gönüllü veya kanuni temsilcisinin yasal haklarını ortadan kaldıracak bir  hüküm veya ifade içeremez  ayrıca sorumlu araştırmacıyı  veya araştırmada görev alan herhangi bir kişiyi, kurumu, destekleyiciyi  veya bunların temsilcilerini kendi ihmallerinden kaynaklanan herhangi  bir yükümlülükten kurtaracak hüküm veya ifade taşıyamaz.

9.6.   Gönüllü   veya   kanuni    temsilcisi,   araştırmanın   ilgili   bütün   yönleri   hakkında bilgilendirmelidir.

9.7.   Bilgilendirilmiş gönüllü olur formu dâhil  olmak üzere araştırma hakkındaki sözlü ve yazılı bilgi ve belgelerde  kullanılacak dil, gönüllü veya kanuni temsilcisi ya da tarafsız bir tanığın anlayabileceği şekilde, teknik terimlerden olabildiğince uzak lmalıdır.

9.8.   Bilgilendirilmiş gönüllü oluru alınırken, araştırmanın ayrıntıları hakkında soru sorması ve   araştırmaya  katılıp  katılmama  kararını  verebilmesi  için  gönüllüye  veya  kanunitemsilcisine  geniş  bir  zaman  tanınmalıdır. Araştırmaya  ilişkin  bütün  sorular bilgilendirmeyi yapan kişi tarafından gönüllüyü veya  kanuni temsilcisini tatmin edecek düzeyde cevaplandırılmalıdır.

9.9.   Yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur formu, gönüllünün araştırmaya katılmasından önce; gönüllü, bilgilendirilmiş gönüllü oluru görüşmesini yapan araştırma  ekibinde yer alan ve yetkin bir hekim veya diş hekimi olan araştırmacı ve gerektiğinde gönüllünün kanuni temsilcisi ve tarafsız tanık tarafından, ad ve soyadı kişilerin kendi el yazısı ile yazılmak  şartıyla, imzalanmalı ve tarih atılmalıdır. Yazılı bilgilendirilmiş  gönüllü olur formunun her sayfasında gönüllünün veya gerektiğinde kanunitemsilcisinin ve tarafsız tanığın parafı bulunmalıdır.

9.10. Gönüllünün  veya  kanuni  temsilcisinin  okuma-yazması  yoksa  veya  gönüllü  görme engelliyse, bilgilendirilmiş  gönüllü oluru görüşmesinin tamamı, araştırma ekibinden olmayan tarafsız bir tanık huzurunda yapılmalıdır. Bu durumda, gönüllüye verilecek olan yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur formu ve diğer yazılı bilgiler gönüllüye veya kanuni temsilcisine okunduktan veya açıklandıktan, gönüllü veya kanuni temsilcisi gönüllünün araştırmaya katılımı konusunda sözlü olarak onay verdikten ve mümkünse bu kişiler onay formunu imzaladıktan ve tarih attıktan sonra, tarafsız bir tanık olur formunu imzalamalı ve tarih atmalıdır. Olur formunu imzalamakla tanık, olur formundaki bilgiler ve diğer yazılı bilgilerin gönüllüye veya kanuni temsilcisine doğru bir şekilde anlatıldığına, gönüllü veya kanuni temsilcisi tarafından anlaşıldığına ve bilgilendirilmiş olurun gönüllü veya kanuni temsilcisinin serbest iradesiyle rıza verdiğine tanık olmuş  ve bunu tasdik etmiş olur.

9.11. Bilgilendirilmiş  gönüllü  oluru  görüşmesi,  gönüllülere  verilen  yazılı  bilgilendirilmiş gönüllü olur formu ve  diğer yazılı bilgiler asgari olarak aşağıdaki konulara ilişkin  açıklamaları içermelidir:

9.11.1.   Çalışmanın bir araştırma olduğu,

9.11.2.   Araştırmanın amacı,

9.11.3.   Araştırmada uygulanacak tedaviler, farklı tedaviler için gönüllülerin araştırma gruplarına rasgele atanma  olasılığının bulunduğu,

9.11.4.  Araştırma sırasında uygulanacak olan invazif yöntemler dâhil olmak üzere izlenecek veya gönüllüye uygulanacak yöntemlerin tümü,

9.11.5.   Gönüllünün sorumlulukları,

9.11.6.   Araştırmanın deneysel kısımları,

9.11.7.   Gönüllünün (araştırma hamilelerde veya  loğusalarda yapılacak ise embriyo, fetüs veya süt çocuklarının) maruz   kalacağı öngörülen riskler veya rahatsızlıklar,

9.11.8.   Araştırmadan makul ölçüde beklenen yararlarla ilgili olarak gönüllü açısından hedeflenen  herhangi  bir  klinik  yarar  olmadığında  gönüllünün  bu  durum  hakkında bilgilendirildiği,

9.11.9.   Gönüllüye uygulanabilecek olan alternatif yöntemler veya tedavi şeması ve bunların olası yarar ve riskleri,

9.11.10.  Araştırmayla   ilişkili   bir   yaralanma   olması   halinde   gönüllüye   verilecektazminat veya sağlanacak tedaviler,

9.11.11.  Gönüllere yapılacak ulaşım, yemek gibi masraflara ilişkin bilgiler,

9.11.12. Gönüllünün araştırmaya katılımının isteğe bağlı olduğu ve gönüllünün istediği zaman,  herhangi  bir  cezaya  veya   yaptırıma  maruz  kalmaksızın,  hiçbir  hakkınıkaybetmeksizin     araştırmaya     katılmayı     reddedebileceği     veya     araştırmadan çekilebileceği,

9.11.13.  İzleyiciler,  yoklama yapan kişiler, etik kurul, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu  ve  diğer  ilgili  sağlık  otoritelerinin  gönüllünün   orijinal  tıbbi  kayıtlarına doğrudan  erişimlerinin  bulunabileceği,  ancak  bu  bilgilerin  gizli  tutulacağı,  yazılıbilgilendirilmiş   gönüllü   olur   formunun   imzalanmasıyla   gönüllü   veya   kanuni temsilcisinin söz konusu erişime izin vermiş olacağı,

9.11.14.  İlgili mevzuat gereğince gönüllünün  kimliğini ortaya çıkaracak kayıtların gizli tutulacağı,   kamuoyuna   açıklanamayacağı,   araştırma   sonuçlarının   yayımlanması halinde gönüllünün kimliğinin gizli kalacağı,

9.11.15. Araştırma konusuyla ilgili ve gönüllünün araştırmaya katılmaya devam etme  isteğini  etkileyebilecek   yeni  bilgiler  elde  edildiğinde  gönüllünün  veya   kanunitemsilcisinin zamanında bilgilendirileceği,

9.11.16. Gönüllünün araştırma hakkında, kendi  hakları hakkında veya araştırmayla ilgili herhangi  bir  advers  olay  hakkında  daha  fazla  bilgi  temin  edebilmesi  için  temasa  geçebileceği kişiler ile bunlara günün 24 saatinde erişebileceği telefon numaraları,

9.11.17. Gönüllünün araştırmaya katılımının sona erdirilmesini gerektirecek durumlarveya nedenler,

9.11.18. Gönüllünün araştırmaya devam etmesi için öngörülen süre,

9.11.19. Araştırmaya katılması beklenen tahmini gönüllü sayısı.

9.12.   Araştırmaya katılmadan önce, gönüllü veya  gönüllünün kanuni temsilcisine imzalı ve tarihli yazılı bilgilendirilmiş  gönüllü olur formu ve gönüllüye verilen diğer yazılı bilgilerin bir kopyası verilmelidir. Gönüllünün araştırmaya katılımı süresince, gönüllü veya gönüllünün kanuni temsilcisine imzalı ve tarihli olur formu güncellemelerinin bir kopyasıve gönüllülere verilen yazılı bilgilerde yapılan herhangi bir değişikliğin kopyası verilmelidir. Bu bilgilendirilmiş gönüllü olur formlarının bir nüshası sorumlu araştırmacıda, diğer nüshası gönüllüde ulunmalıdır.

9.13.   Klinik  araştırma,   gönüllünün  sadece   kanuni   temsilcisinin  onayıyla  araştırmaya kaydolabildiği bir araştırma olduğunda, gönüllü de kendi algılama kapasitesi ölçüsünde araştırma  hakkında  bilgilendirilmeli  ve  mümkünse  yazılı  bilgilendirilmiş  olur  formugönüllünün kendisi tarafından onaylanmalı, imzalanmalı ve tarih atılmalıdır.

9.14.   Madde  9.15.’de  belirtilen  durumlar  hariç,  tedavi  amaçlı  olmayan  bir  araştırma (gönüllünün elde edeceği beklenen doğrudan herhangi bir klinik yararın bulunmadığı bir  araştırma), şahsen onay verebilen, yazılı bilgilendirilmiş olur formunu imzalayabilen ve tarih atabilen gönüllüler üzerinde gerçekleştirilmelidir.

9.15.   Tedavi amaçlı olmayan araştırmalar, aşağıdaki koşulların yerine getirilmesi şartıyla,gönüllünün kanuni temsilcisinin onay verdiği gönüllüler üzerinde de gerçekleştirilebilir:

9.15.1.   Araştırmanın  amaçlarının  şahsen  bilgilendirilmiş  gönüllü  oluru  verebilen gönüllülerdeki bir araştırma aracılığıyla yerine getirilememesi,

9.15.2.   Gönüllülerin maruz kalacağı öngörülebilir risklerin düşük olması,

9.15.3.   Gönüllü sağlığı üzerinde oluşabilecek olumsuz etkilerin en aza indirilebilmesi ve düşük olması,

9.15.4.   Araştırmanın kanunen yasaklanmamış olması,

9.15.5.   Bu gibi gönüllülerin katılımı konusunda etik kuruldan onay alınması ve yazılı olumlu görüşün bu hususu kapsaması.

Haklı  gerekçeli  bir  istisnai  durum  bulunmadığı  sürece,  bu  gibi  araştırmalar  araştırma ürününün  hedeflediği  bir  hastalığı  veya  durumu  bulunan  hastalar  üzerinde gerçekleştirilmelidir. Bu gibi araştırmalara katılan gönüllüler yakından izlenmeli ve herhangibir şekilde rahatsızlığa maruz kalmaları halinde çalışmadan çıkartılmalıdır.

9.16.   Gönüllünün hakları, güvenliği ve sağlığını korumak ve ilgili mevzuata uyulmasını sağlamak amacıyla, gönüllünün  önceden olurunu almanın mümkün olmadığı acil durumlarda, varsa gönüllünün kanuni temsilcisinin yazılı oluru istenmelidir. Gönüllünün kanuni  temsilcisinin  hazır bulunmadığı  durumlarda  gönüllünün  araştırmaya  katılımı hususunda etik kurulca önceden onaylanmış ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından   önceden   izin   verilmiş   olan   araştırma   protokolünde   belirtilen   şartlara uyulmalıdır. Bundan sonra gönüllü veya gönüllünün kanuni temsilcisi araştırma hakkında en kısa zamanda bilgilendirilmeli ve gönüllünün araştırmaya katılımının devamı veya araştırmadan kendi isteğiyle çıkması hususunda gönüllünün veya kanuni temsilcisinin yazılı oluru alınmalıdır.

9.17.   Çocuklar  üzerinde  yapılacak  olan  klinik  araştırmalarda  çocuk  rızasını  açıklama yetisine sahip ise kendi rızasının yanı sıra ana ve babasının veya vesayet altında ise vasisinin, ilgili mevzuat uyarınca bilgilendirildikten sonra yazılı olarak oluru alınır.

9.18.   Yoğun bakımdaki ve bilinci kapalı kişilerde yapılacak olan klinik araştırmalarda varsa kanunî temsilcisi yoksa yakınları, ilgili mevzuat uyarınca bilgilendirildikten sonra yazılı olur alınır. Bunların hiçbirine ulaşılamıyorsa sorumlu araştırmacı veya hekim ya da diş kekimi olan bir araştırmacının sorumluluğunda kişi araştırmaya dâhil edilebilir.

9.19.   Gönüllülere verilecek olan bilgilendirilmiş gönüllü olur formu dışındaki diğer bilgi ve belgeler için de etik kurul  onayı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumundan izin alınması erekmektedir.

9.20.   İzin  almış  ve  devam  etmekte  olan  çalışmalarda  kullanılan  hasta  kartı  ve  hasta günlüklerinde  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz  Kurumunu  ve  etik  kurulu  bilgilendirmek koşulu ile değişiklik yapılabilir. Ancak, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya etik kurul bu değişiklikler hakkında gerekçesiyle birlikte düzeltme talep edebilir.

1. ARAŞTIRMA BROŞÜRÜ

10.1.    Araştırma  broşürü,  araştırma  ürünlerine   ait  klinik  ve  klinik  olmayan  verilerin  bir derlemesidir.  Bu  kılavuzda  araştırma  broşürüne  dâhil  edilmesi  gereken  minimum bilgilerin sınırları çizilmiş olup, tasarımı konusunda öneriler yer lmaktadır.

10.2.   Araştırma broşürünün amacı sorumlu araştırmacıya ve araştırmayla ilgili olan diğerkişilere bilgi vererek; doz, doz sıklığı veya doz aralığı, uygulama yöntemleri ve güvenlilik izleme yöntemleri gibi araştırma protokolünün   birçok kilit özelliğinin gerekçesini anlamalarını ve bunlara uyulmasını sağlamaktır.

10.3.    Araştırma  broşürü  ayrıca  klinik   araştırma  süresince  gönüllülerin  klinik  bakımını desteklemek üzere  fikir verir. Bilgiler kısa, yalın, tarafsız, dengeli ve tanıtım amacı  güdülmeden sunulmalı; potansiyel araştırmacının anlayacağı ve  araştırmanın uygunluğu

konusunda tarafsız bir risk-yarar değerlendirmesi yapmasını sağlayacak şekilde olmalıdır.

10.4.    Tıbbi açıdan yetkin bir kişi araştırma  broşürü metnindeki düzeltme sürecine katılabilir; ancak bu durum, açıklanan verileri üreten disiplinlerce araştırma broşüründe onaylanmış olmalıdır.

10.5.   Araştırma  broşüründeki,  mevcut  bilgi  türü  ve  kapsamının,  araştırma  ürünününgeliştirilme aşamasına göre değişmesi beklenir.

10.6.    Araştırma ürünü ülkemizde pazarlanıyorsa ve  farmakolojisi hekimler tarafından büyük oranda anlaşılıyorsa kapsamlı  bir araştırma broşürüne ihtiyaç olmayabilir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz  Kurumu izin verdiği takdirde araştırma ürünüyle ilgili, sorumlu  araştırmacı açısından  önemli  olabilecek  bütün  hususlar  hakkında   güncel,  kapsamlı  ve  ayrıntılı bilgilerin dâhil edilmesi koşuluyla  ürünün bilgilendirme broşürüne, kısa ürün bilgisine, kullanma talimatına  veya etikete uygun bir alternatif olabilir. Pazarlanan ürün yeni  ullanım (endikasyon) için inceleniyorsa, bu yeni kullanıma ilişkin bir araştırma broşürü hazırlanmalıdır.

10.7.    Araştırma broşürü en azından yıllık olarak  gözden geçirilmeli, destekleyicinin yazılı yöntemlerine uygun olarak  gereken sıklıkta revize edilmelidir. Geliştirme aşamasına ve ilgili   yeni  bilgilerin  çıkmasına  bağlı  olarak  sık  sık  düzeltme  veya yenileme  yapmak

gerekebilir. Ancak bu yeni bilgilerin onaylanmak üzere etik kurula iletilmesi gerekir. Bu değişiklikler, bilgilendirilmiş gönüllü olur formuna veya araştırma  protokolüne yansıması gereken  değişiklerse  etik  kurul  onayının  yanı   sıra  Türkiye  İlaç  ve  Tıbbi  Cihaz Kurumundan da izin alınması 

gerekmektedir.

10.8.    Destekleyici,   sorumlu   araştırmacıya   güncel   bir   araştırma   broşürü   verilmesini sağlamakla yükümlüdür. Araştırmacı tarafından desteklenen bir araştırmada araştırmacı, ticari  bir  üretici  tarafından  araştırma  broşürü  sağlanıp  sağlanmadığını  saptamalıdır.

Araştırma broşürü, araştırmacı tarafından sağlanıyorsa bu kişi araştırma ekibine gerekli bilgiyi vermelidir.

10.9.   Araştırma broşürü başlık sayfası ve gizlilik beyanını içermelidir:

10.9.1.    Başl ı k sayfası : Destekleyicinin ismi, her araştırma ürününün kimliği (araştırma numarası, kimyasal ismi veya onaylanmış jenerik ismi, yasal açıdan izin veriliyorsa vedestekleyici  tarafından  isteniyorsa  ticari  isimleri).  Ayrıca  bir  baskı  numarasınınsunulması   ve   bir   önceki   baskının   numarası   ve   tarihine   referans   yapılması önerilmektedir.

10.9.2.    Gizlilik  Beyanı :  Destekleyici,  araştırmacının  araştırma  broşürünü   yalnızca bilgilendirme amacıyla araştırma ekibi, etik kurul ve Türkiye İlaç ve  Tıbbi Cihaz Kurumu  tarafından  kullanılacak  gizli  bir  belge  olduğunu  belirten   bir beyanda bulunmak isteyebilir.

10.10. Araştırma  broşürü  aşağıdaki  bölümlerden   oluşmalı  ve  her  birinde  uygun  olan durumlarda ilgili literatürlere  ait referansları belirtilmelidir.

10.10.1.  İçin dekiler: İçindekiler bölümünün bir örneği madde 10.12’de verilmiştir.

10.10.2.  Özet  :  Kısa  (tercihen  iki  sayfayı  geçmeyen)  ve  araştırma  ürününün  klinik geliştirme    aşamasında    önemli    olan    anlamlı    fiziksel,    kimyasal,    farmasötik,farmakolojik, toksikolojik, farmakokinetik, metabolik ve klinik bilgilerin vurgulandığıbir özet sunulmalıdır.

10.10.3.  Giriş : Araştırma ürünlerinin kimyasal ismini (ve onaylandığında jenerik  ve ticari isimlerini), içerdiği bütün  aktif maddeleri, araştırma ürünlerinin  farmakolojik sınıfını ve bu  sınıf içindeki beklenen konumunu (örneğin  avantajlarını), araştırma  ürünleriyle  araştırma  yapma  gerekçesini  ve  öngörülen  profilaktik,  terapötik  veya tanısal endikasyonları açıklayan kısa bir giriş  yazılmalıdır. Sonuç olarak giriş bölümü,araştırma ürününün değerlendirilmesinde izlenecek genel yaklaşımı sunmalıdır.

10.10.4.  Fiziksel,  Kimyasal   ve   Farmasötik   Öz ell ikl er   ve   Fo rmülas yon  :   Araştırma ürünündeki maddeler (kimyasal veya yapısal formüller dâhil)  açıklanmalı ve ilgili fiziksel, kimyasal ve farmasötik özelliklerle ilgili kısa bir özet  sunulmalıdır. Uygun güvenlilik  önlemlerinin  araştırma  süresince  alınmasını  sağlamak  üzere,  yardımcımaddeler   dâhil,   kullanılan   formüller   açıklanmalı   ve   klinik   açıdan   önemliysegerekçelendirilmelidir. Dozaj formlarının depolanması ve işlenmesi ile ilgili bilgiler sunulmalıdır. Diğer bilinen bileşiklerle yapısal benzerlikler belirtilmelidir.

 Sunulan   bilgiler   uygun olduğunda, biliniyorsa aşağıdakileri de içermelidir:

10.10.5.1.       Üzerinde test yapılan hayvan türleri,

10.10.5.2.       Her bir araştırma grubundaki hayvan sayısı ve bunların cinsiyeti,

10.10.5.3.       Uygulanan dozun birimi (örneğin mg/kg, ml/kg),

10.10.5.4.       Doz aralığı,

10.10.5.5.       Uygulama yolu,

10.10.5.6.       Doz süresi,

10.10.5.7.       Sistemik dağılımla ilgili bilgiler,

10.10.5.8.       Maruz kalma sonrası takibin süresi,

10.10.5.9.       Aşağıdaki konular da dâhil olmak üzere elde edilen bulgular:

10.10.5.9.1.           Farmakolojik veya toksik etkilerin doğası ve sıklığı,

10.10.5.9.2.           Farmakolojik veya toksik etkilerin şiddeti veya yoğunluğu,

10.10.5.9.3.           Etkilerin başlama süresi,

10.10.5.9.4.           Etkilerin geri dönüşlülüğü,

10.10.5.9.5.           Etkilerin süresi,

10.10.5.9.6.           Doz-yanıt ilişkisi.

Sunumu netleştirmek için uygun olduğunda tablo formatı veya listeler kullanılmalıdır. 

Aşağıdaki bölümlerde çalışmalardan elde edilen en önemli bulgular, gözlemlenen etkilerin doz-yanıt ilişkisi, insanlar açısından anlamlılığı  ve insanlarda incelenmesi gereken herhangi bir yanı dâhil  tartışılmalıdır.

Uygun olduğunda, aynı hayvan türlerindeki etkili ve toksik olmayan doz bulguları karşılaştırılmalıdır (terapötik indeks tartışılmalıdır). Bu bilgilerin insanlar için önerilen doz açısından önemi  belirtilmelidir. Mümkün olduğunda karşılaştırmalar mg/kg bazında değil kan/doku düzeyi cinsinden yapılmalıdır.

1. a) Klinik Olmayan  Farmakoloji:  Araştırma  ürününün  farmakolojik  özelliklerinin, uygun olduğunda hayvanlarda incelenen  anlamlı metabolitlerinin bir özeti araştırma broşürüne dâhil edilmelidi  Söz konusu özette potansiyel terapötik etkililiği (örneğin etkililik  modelleri, reseptöre bağlanma ve özgüllük) ve güvenliliği değerlendiren araştırmalar (örneğin hedeflenen terapötik etkinin dışındaki diğer  farmakolojik etkileri değerlendiren özel araştırmalar) yer almalıdır.
2. b) Hayvanlar daki Farmako kinetik  Özell ikler  ve  Ürü n  Metabol izması :  İncelenen  bütün hayvan türlerinde araştırma ürününün farmakokinetiği, biyolojik  dönüşümü ve elden çıkarılması  özetlenmeli  Bulgulara  ilişkin   tartışmalar,   araştırma  ürününün  ve metabolitlerinin emilimini, 
   lokal ve sistemik  biyoyararlanımını ve bunların hayvan türlerindeki farmakolojik ve toksikolojik bulgularla ilişkisini içermelidir.
3. c) Toksikoloji: Farklı hayvan türleri üzerinde  yürütülen ilgili araştırmalarda bulunan toksikolojik etkilerin özeti tek  doz, tekrarlanan doz, özel araştırmalar (örneğin tahriş etme ve  duyarlılık oluşturma), üreme toksisitesi, genotoksisite (mutajenisite) ve karsinojenisite başlıkları altında sunulmalıdı

10.10.6.  İnsanlar  Üzerindeki  Etkiler : 

Araştırma ürünlerinin farmakokinetik  özellikleri, metabolizması,  farmakodinamik özellikleri, doz-yanıt ilişkisi, güvenlilik,  etkililik  ve diğer farmakolojik özellikleri hakkındaki bilgiler dâhil olmak üzere  insanlar üzerinde bilinen etkileri kapsamlı olarak tartışılmalıdır. Mümkün olan durumlarda tamamlanmış olan her bir klinik araştırmanın özeti sunulmalıdır. Ayrıca araştırma ürünlerinin klinik araştırmalardan elde edilen bulguları dışında kalan  herhangi bir kullanılışı ile ilgili bulgular (örneğin pazarlama süresince kazanılan deneyimler) hakkındaki edinimler de sunulmalıdır.

10.10.7.  İnsanlardaki   Farmako kinetik   Özell ikler   ve   Ürü n   Metabol izması :   Mevcutsa, aşağıdakiler  de  dâhil  olmak  üzere  araştırma  ürünlerinin  farmakokinetiği  ile  ilgili bilgilerin özeti sunulmalıdır:

10.10.7.1.       Farmakokinetik  özellikler  (uygun  olduğunda  metabolizma,  emilim,plazma proteinlerine bağlanma ve eliminasyon),

10.10.7.2.       Referans dozaj formunu kullanarak araştırma ürününün biyoyararlanımı(mümkün olduğunda mutlak biyoyararlanım veya bağıl biyoyararlanım),

10.10.7.3.       Popülasyon  alt  grupları  (örneğin  cinsiyet,  yaş  ve  organ  fonksiyonu bozulmuş kişiler bakımından),

10.10.7.4.       Etkileşimler (örneğin ürün-ürün etkileşimleri ve gıdalarla etkileşim),

10.10.7.5.       Diğer farmakokinetik veriler.

10.10.8.  Güvenli li k      ve      Etkili li k:      Araştırma     ürünleriyle     (uygun     olduğunda metabolitleriyle) ilgili olarak  gönüllüler üzerinde önceki araştırmalardan  elde edilen güvenlilik    bilgileri,   farmakodinamik   özellikleri,   etkililik   ve   doz-yanıt   ilişkisi hakkındaki bilgileri özet olarak verilmeli ve bu bilgilerin anlamı tartışılmalıdır. Çok sayıda klinik araştırmanın tamamlanmış olması durumunda güvenliliğe ve etkililiğe ait özetlerin  endikasyonlara  göre  alt  gruplar  halinde  verilmesi,  verilerin  açık  olarak sunulmasını sağlar. Bütün klinik araştırmalar için (incelenen bütün endikasyonlar için olanlar    dâhil)    advers    reaksiyonlarının    tablo    şeklinde    özetlenmesi    gerekir.

Endikasyonlar arasında veya alt gruplarda advers reaksiyon kalıpları/insidanslarındaki farklılıklar tartışılmalıdır. Araştırma broşürü, araştırma ürünü ve diğer ürünlerle daha önce elde edilen deneyimler bazında öngörülecek muhtemel riskleri ve advers reaksiyonlarını açıklamalıdır. Ürünlerin araştırmadaki kullanımının bir parçası olarak alınması gereken önlemlerin veya gerçekleştirilmesi gereken özel izlemenin de açıklanması gerekir.

10.10.9.  Pazarlama  Deneyimi:  Araştırma   broşürü,  araştırma  ürününün  pazarlandığı veya  onaylandığı  ülkeleri  belirtmelidir.  Ürünün  pazarlanmış  olarak  kullanılışından  elde edilen herhangi bir anlamlı bilgi (örneğin formülasyonlar, dozajlar, uygulama yolları ve advers ürün reaksiyonları) özetlenmelidir. Araştırma broşüründe ayrıca araştırma ürününün pazarlanmak üzere onay/ruhsat almadığı veya pazardan/ruhsattan geri çekildiği ülkeler de belirtilmelidir.

10.10.10.           Verilerin   Öz eti   ve   Araştı rmacı   Rehberi:  Bu  bölüm  klinik  olan  ve olmayan verilerle ilgili genel bir tartışma sunmalı ve mümkün olduğunda  araştırma  ürünlerinin  farklı  özellikleri  hakkında  çeşitli  kaynaklardan  elde   edilen   bilgileri özetlemelidir. Böylece sorumlu araştırmacıya mevcut  verilerin en  bilgilendirici bir yorumu  sunulabilir  ve  gelecekte    yapılacak  klinik  araştırmalara  yansımalarının  bir değerlendirmesini  sağlayabilir. Uygun olduğunda ilgili ürünler hakkında yayımlanmış  raporların   tartışılması   gerekir.   Böylece   sorumlu   araştırmacının   veya   yardımcı araştırmacıların advers reaksiyonları  veya klinik  araştırmalardaki diğer problemleri önceden tahmin etmesi sağlanabilir. Bu bölümün  genel hedefi muhtemel riskler ve advers reaksiyonların, spesifik testlerin, gözlemlerin ve klinik araştırma için  alınması gerekebilecek önlemlerin araştırmacı tarafından açıkça  anlaşılmasını sağlamaktır. Bu anlayış,   araştırma   ürünleri    hakkındaki   mevcut   fiziksel,   kimyasal,   farmasötik, farmakolojik,  toksikolojik ve klinik bilgilere dayanmalıdır. İnsanlardan daha önce  elde edilmiş deneyimlere ve  araştırma ürününün farmakolojisine  dayanılarak, muhtemel doz  aşımı  ve  advers  reaksiyonların  tanınması   ve  tedavi  edilmesi  konularında  da araştırmacıya rehberlik sunulmalıdır.

10.11. Araştırma broşürünün başlık sayfasına bir örnek aşağıda yer almaktadır:

Destekleyicinin ismi

Ürün

Araştırma numarası

İsimler: kimyasal ismi, jenerik ismi (onaylanmışsa)

Ticari isimler (yasal açıdan izin verilmesi ve destekleyicinin istemesi durumunda) Araştırma broşürü baskı numarası

Araştırma broşürünün yayımlanma tarihi

Araştırma broşürünün yerini aldığı önceki baskı numarası ve tarihi

10.12. Araştırma broşürünün içindekiler tablosuna bir örnek aşağıda yer almaktadır:

Gizlilik beyanı (isteğe bağlı) İmza sayfası (isteğe bağlı) İçindekiler tablosu

Özet

Giriş

Fiziksel, kimyasal ve farmasötik özellikler ve formülasyon

Klinik olmayan çalışmalar

Klinik olmayan farmakoloji

Hayvanlardaki farmakokinetik özellikler ve ürün metabolizması

Toksikoloji İnsanlardaki etkileri

İnsanlardaki farmakokinetik özellikler ve ürün metabolizması

Güvenlilik ve etkililik

Pazarlama deneyimi

Verilerin özeti ve araştırmacı rehberi

Yayınlar ve raporlara ilişkin referanslar: bunlar her bölümün sonunda yer almalıdır.

Ekler (mevcutsa)

1. KLİNİK ARAŞTIRMANIN     YÜRÜTÜLMESİ     İÇİN     GEREKLİ     TEMEL BELGELER

11.1.    Gerekli  temel  belgeler,  bir  araştırmanın  yürütülmesini  ve  elde  edilen  verilerin kalitesinin  değerlendirilmesini tek başına ve toplu olarak sağlayan belgelerdir. Bu  belgeler sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacıların, destekleyici  ve izleyicinin iyi klinik uygulamaları standartlarına ve ilgili mevzuata uyduğunu gösterir.

11.2.    Bu belgelerin, ilgililere zamanında sunulması, araştırmanın koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı,  diğer araştırmacılar, destekleyici ve izleyici tarafından başarılı bir  şekilde yönetilmesini sağlayabilir. 

11.3.    Bu dokümanlar ayrıca araştırmanın  yürütülmesinin geçerliliğini ve toplanan verilerin bütünlüğünü doğrulayan sürecin bir parçası olarak, destekleyicinin bağımsız yoklama işlevinde ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından yapılacak denetimlerde de incelenir.

11.4.    Hazırlanması gereken belgeler, normal olarak düzenlenecekleri araştırma aşamasına göre araştırmanın klinik fazı başlamadan önce, araştırmanın klinik fazı gerçekleştirilirken ve  araştırma tamamlandıktan veya sonlandırıldıktan sonra olmak üzere üç lüm halinde gruplandırılmıştır.

11.5.    Her belgenin amacı açıklanır. Bu belgelerin  sorumlu araştırmacının, destekleyicinin ya da her ikisinin dosyalarına  girip girmeyeceği belirtilir. Bireysel unsurların kolaylıkla ayırt  edilebilir olması koşuluyla belgelerin bazıları kombine edilebilir.

11.6.    Araştırmanın ana dosyaları, hem sorumlu araştırmacıda hem de destekleyicide olmak üzere araştırmanın  başlangıcında hazırlanmalıdır. Araştırmanın sonunda izleyici, hem sorumlu araştırmacının hem de destekleyicinin dosyalarını gözden geçirdikten ve bütün gerekli belgelerin uygun dosyalarda olduğundan emin olduktan sonra bir kapanış yapılmalıdır.

11.7.    Bu kılavuzda ele alınan belgelerin herhangi biri veya hepsi destekleyici adına yoklama yapan kişiye ve Türkiye İlaç  ve Tıbbi Cihaz Kurumuna veya ilgili sağlık otoritesinin denetimine  abidir. Dolayısı ile bu belgeler mevcut olmalıdır.

11.8.    Araştırmanın klinik fazı başlamadan önce,en azından aşağıdaki belgeler hazırlanmalı ve araştırma resmen başlamadan önce dosyalanmalıdır:

11.8.1.   Araştırma ürünü hakkında ilgili ve güncel bilgilerin araştırmacıya verildiğinibelgelendirmek amacıyla araştırma broşürü,

11.8.2.   Araştırmacı ve destekleyicinin araştırma protokolünü, değişiklikleri ve ORF’yi kabul ettiğini belgelendirmek amacıyla imzalanmış araştırma protokolü ve mevcutsa değişiklikler ve ORF  (taslak ORF de olabilir, ancak ilk gönüllü alımı gerçekleştirilene  kadar ORF’nin son haline ilişkin etik kurul onayının alınması gerekir.),

11.8.3.   Bilgilendirilmiş gönüllü olur formunu, gönüllülerin tam olarak bilgilendirilmiş gönüllü olur verebilmelerini desteklemek üzere onlara yazılı bilgilerin verildiğini, araştırmaya gönüllü alma önlemlerinin uygun ve  zorlayıcı olmadığını belgelendirmek amacıyla BGOF, diğer yazılı bilgiler, varsa gönüllüleri araştırmaya almak için kullanılan reklam,

11.8.4.   Araştırmaya ilişkin mali unsurlar,

11.8.5.   Gerekiyorsa sigorta teminatı,

11.8.6.   İlgili taraflar arasında imzalanan anlaşmalar,

11.8.7.   Etik kurulun onayı,

11.8.8.   İlgili mevzuat gereğince gerektiğinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu izni,

11.8.9.   Koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı ve diğer araştırmacılara ait özgeçmişler,

11.8.10. Araştırma  protokolünde  belirtilen  testlerin  normal  değerleri  veya  oranları, varsa laboratuvara ilişkin belgeler,

11.8.11. İlgili mevzuata uygun hazırlanmış araştırma ürünü etiketi,

11.8.12. Araştırma ürünlerinin ve araştırmayla  ilgili malzemelerin uygun depolanması, ambalajlanması, dağıtımı ve elden  çıkarılması için gereken talimatları belgelendirmekamacıyla  araştırma  protokolü  veya  araştırma  broşüründe  yer  almıyorsa  araştırma ürünlerinin işlenme talimatları,

11.8.13. Araştırma ürünlerinin ve araştırmayla ilgili malzemelerin sevkiyat tarihlerini, seri   numaralarını   ve   sevkiyat   yöntemini   belgelendirmek   amacıyla   araştırma  ürünlerinin ve araştırmayla ilgili malzemelerin sevkiyat kayıtları,

11.8.14. Sevk edilen araştırma ürününün analiz sertifikası,

11.8.15. Körleştirilmiş araştırmalarda körlemeyi kaldırma yöntemleri,

11.8.16. Randomizasyon listesi,

11.8.17. Araştırma  yerinin  araştırma  için  uygun  olduğunu  belgelendirmek  amacıyla araştırma öncesi yapılan izleme raporu,

11.9.   Araştırmanın  klinik  fazı  gerçekleştirilirken,  11.8.  de belirtilen  belgelerin  yanı  sıra mevcut oldukça ilgili bütün yeni bilgilerin kanıtı olarak en azından aşağıdaki belgelerin dosyalara eklenmesi gerekir:

11.9.1.   Araştırma broşürü güncellemeleri,

11.9.2.   Araştırma süresince araştırmayla ilgili araştırma protokolü, BGOF, ORF gibi belgelerde de yapılan değişiklikler,

11.9.3.   Yapılan değişikliklere ilişkin gerekiyorsa etik kurul onayı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu izni,

11.9.4. Koordinatör, idarî sorumlu, sorumlu araştırmacı veya diğer araştırmacı değişiklikleri,

11.9.5.   Araştırma  protokolünde  belirtilen  testlerin  normal  değerleri  veya  oranları, varsa laboratuvara ilişkin belgelerde varsa değişiklikler,

11.9.6.   İzleyici raporları,

11.9.7.   Araştırma merkezi ziyaretlerinin dışındaki diğer önemli iletişim notları (telefon  görüşmeleri notları, toplantı notları gibi),

11.9.8.   İmzalanmış  ve  ilgili  mevzuata  uygun  olarak  alınmış  olan  BGOF,  kaynak belgeler,

11.9.9.    İmzalı, tarihli ve tamamlanmış ORF,

11.9.10. ORF düzeltmeleri,

11.9.11. Güvenlilik bildirimleri,

11.9.12. Gönüllü tarama kaydı,

11.9.13. Gönüllü kimlik kodu listesi,

11.9.14. Araştırma     ürünlerinin     araştırma     protokolüne     uygun     kullanıldığını belgelendirmek amacıyla bununla ilgili kayıtlar,

11.9.15. ORF üzerinde giriş veya düzeltme yapmaya yetkili kişilere ait imza ve parafları belgelendirmek amacıyla imza sayfası,

11.10. Araştırma  tamamlandıktan  veya  sona  erdikten  sonra,  11,8.  ve  11.9.da  belirtilen belgelerin yanı sıra en azından aşağıdaki belgelerin dosyalara eklenmesi gerekir:

11.10.1. Araştırma  ürünü  ile  ilgili  araştırma  merkezindeki  kayıtlar,  kullanımına  ait hesap bilgisi,

11.10.2. Araştırma  ürünlerinin  ilgili  mevzuat  hükümlerince  imha  edilmesine  ilişkin belgeler,

11.10.3. Tamamlanan gönüllü kimlik kodu listesi,

11.10.4. Araştırmanın nihai kapanış izleme raporu,

11.10.5. Varsa, yapılan yoklama ve denetimlere ait belgeler,

11.10.6. Gerçekleşen bir körlemeyi kaldırma durumu varsa, buna ait belgeler,

11.10.7. Etik kurul ve Türkiye ilaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna sunulacak olan sonuç raporu,

11.10.8. Klinik araştırma raporu.

2. DİĞER HÜKÜMLER

12.1.    Daha önce etik kurul onayı ve Türkiye İlaç  ve Tıbbi Cihaz Kurumu izni bulunan sigorta belgelerinde sigorta koşullarından herhangi biri değiştirilmeksizin yalnızca süre uzatma yapılacağında etik kurul ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunu  ilgilendirmek yeterlidir.

12.2.    Araştırmanın yürütülmesine yardım etmek  üzere araştırma hemşiresi, saha görevlisi, yardımcı araştırmacı, izleyici, eczacı veya nitelikli bir kişi Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunu ve etik kurulu bilgilendirmek koşulu ile görevlendirilebilir. Ancak Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu veya etik kurul bu görevlendirmeyi gerekçesiyle birlikte iptal edebilir.

12.3.   Daha önce etik kurul onayı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu izni bulunan klinik

12.4.    Uluslararası çok merkezli klinik araştırmalarda, ülkemizde uygulanmayacak olan ve güvenlilik   bildirimine   ait   bilgi   içermeyen   araştırma   broşürü   değişikliği,   protokol değişikliği, BGOF değişikliği gibi belgeler için etik kurulu bilgilendirmek yeterlidir.

12.5.    Bir klinik araştırma yürütebilmek için etik kurul onayı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu izni almak için yapılan ilk başvuruda ORF sunulmalı, onay ve izin alınmalıdır. Ancak, ORF’de yapılacak olan daha sonraki değişiklikler için etik kurulu bilgilendirmek yeterlidir.

12.6.   Elektronik ORF’lerin validasyonu etkilemeyen bazı teknik değişiklikleri (etik kurul ve Türkiye  İlaç ve Tıbbi  Cihaz  Kurumu  tarafından  onaylanmış  bir  ORF  versiyonundaki verilerin cevaplanmasını kolaylaştıran, verilerin  yanlış girilmesi halinde sistemin otomatik olarak soru oluşturmasını sağlayan ya da kullanılan programın ara yüz değişiklikleri gibi  verilerin nitelik ve niceliğini değiştirmeyen nitelikteki versiyon  değişiklikleri gibi) için etik kurulu bilgilendirmek yeterlidir.

3. YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN DÜZENLEMELER

17.04.2013  tarih  ve  43020  sayılı  Makam  Oluru  ile  yürürlüğe  konulmuş  olan  İyi  Klinik Uygulamalar Kılavuzu yürürlükten kaldırılmıştır.

4. YÜRÜRLÜK

Bu Kılavuz onaylandığı tarihte yürürlüğe girer.

İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Fatih / Çapa İstanbul

Tel:4142020-30326 Fax: 5312230

Sekreter: Ümmügülsüm GÜRKANLI

e-posta : disheketikkurul@istanbul.edu.tr